W wielu firmach usługowych – jak np. klubach fitness czy restauracjach – praca w niedziele i święta nie jest niczym wyjątkowym. Bez osób zatrudnionych na nocną zmianę nie byłoby też na przykład świeżych bułek na śniadanie. Praca w nietypowych porach objęta jest jednak w Niemczech szczególnymi uregulowaniami.

Otóż możliwość zatrudniania pracowników w niedziele i święta oraz w porze nocnej regulowana jest szczegółowo przez niemiecką ustawę o czasie pracy (Arbeitszeitgesetz), która określa, czy i jakie prace są wówczas dozwolone. Zgodnie z jej zapisami praca w niedziele i święta zasadniczo nie jest dopuszczalna. Zakaz zatrudniania obejmuje całą dobę. Za pracę w niedzielę lub dzień świąteczny pracownikowi należy udzielić wolnego dnia w innym terminie. Poza tym pracodawca nie może zlecać pracy w niedzielę, jeśli w umowie o pracę widnieje wyraźny zapis, że będzie ona wykonywana wyłącznie od poniedziałku do piątku.

Wyjątki

Jak zawsze istnieje szereg wyjątków od ogólnego uregulowania:

1. W przypadku regularnej pracy zmianowej początek lub koniec tzw. niedzielnej i świątecznej ciszy (Sonn- und Feiertagsruhe) może zostać przesunięty o maksymalnie 6 godzin do przodu lub do tyłu. Mimo to zakład musi mieć zagwarantowaną 24-godzinną przerwę w pracy.
2. Jeśli chodzi o kierowców, dozwolone jest przesunięcie niedzielnej ciszy o 2 godziny do przodu. Rozwiązanie to jest często stosowane przez firmy spedycyjne, w których kierowcy rozpoczynają pracę w niedzielę o godzinie 22.00. Ich niedzielny odpoczynek zaczyna się wówczas już o godzinie 22.00 w sobotę.
3. W niedziele i święta dozwolone jest także wykonywanie pewnych prac, których nie da się zrealizować wyłącznie w dni robocze. Dotyczy to głównie szpitali, hoteli i restauracji, firm z branży sportowo-rozrywkowej oraz ochroniarskiej, jak również udziału w różnego rodzaju targach.
4. Osoby zatrudnione w piekarniach mogą pracować w niedzielę lub dzień świąteczny przez maksymalnie 3 godziny.
5. W nagłym wypadku – gdy np. zakładowi grozi zalanie przez powódź – mogą być prowadzone niezbędne prace i czynności ratunkowe.
6. W pewnych sytuacjach organ nadzorczy (Urząd Nadzoru nad Prowadzeniem Działalności Gospodarczej – Gewerbeaufsichtsamt lub Urząd Ochrony Pracy – Amt für Arbeitsschutz) może zezwolić na dodatkowe wyjątki. Jest to możliwe, jeśli np. zamknięcie firmy w niedziele i święta byłoby równoznaczne z redukcją etatów.

Jeżeli jako pracodawca nie masz pewności, czy zaplanowana na niedzielę praca jest dopuszczalna, warto wcześniej skonsultować się z właściwą instytucją nadzorczą.

Wolne za pracę w niedziele i święta

Każdemu pracownikowi przysługuje prawo do co najmniej 15 wolnych niedziel w roku. W niektórych branżach, jak np. szpitale czy restauracje, ich liczba może zostać zmniejszona. Za pracę w niedzielę lub święto pracownik musi otrzymać inny wolny dzień. W przypadku pracy w niedzielę wolne musi zostać udzielone w dniu roboczym w ciągu 2 kolejnych tygodni. Jeśli praca wykonywana jest w dzień świąteczny przypadający w ciągu tygodnia, wystarczy udzielenie dnia wolnego w ciągu najbliższych 8 tygodni. Za pracę w niedzielę lub święto pracownikowi w ramach „wyrównania” przysługuje wyłącznie wolny dzień, za który nie otrzymuje on jednak wynagrodzenia. Ustawa o czasie pracy – w przeciwieństwie do wielu zbiorowych układów pracy – nie przewiduje dodatków do bazowego wynagrodzenia za pracę w niedziele i święta.

Święta i dni wolne od pracy w Niemczech w 2020 roku (KLIK!)

Postanowienia zbiorowych układów pracy

Wiele układów zbiorowych pracy zawiera własne uregulowania odnoszące się do pracy w niedziele i święta oraz w porze nocnej. Jeśli obowiązujący w twoim przedsiębiorstwie układ zbiorowy zakłada wypłatę dodatku za pracę w święta, chodzi tu wyłącznie o święta państwowe. Nie należą do nich np. Poniedziałek Wielkanocny czy niedziela Zesłania Ducha Świętego, dlatego za pracę w tych dniach nie będzie przysługiwał dodatek do płacy bazowej. Wyjątkiem jest Brandenburgia, w której Poniedziałek Wielkanocny jest uznawany za święto państwowe.

Praca w porze nocnej

Zgodnie z definicją ustawową pracownik świadczy pracę w porze nocnej, jeśli pracuje on pomiędzy godziną 23 a 6 rano przez więcej niż 2 godziny. Jeżeli zatem praca trwa tylko do północy lub rozpoczyna się o 4 rano, nie można jej uznać za wykonywaną w porze nocnej. W przypadku piekarni i cukierni pora nocna obejmuje godziny od 22 do 5 rano. Praca w nocy, tak samo, jak w czasie dnia, powinna trwać maksymalnie 8 godzin, jej czas może być jednak wydłużony do maksymalnie 10 godzin. Krótszy jest jednak okres, w którym należy udzielić pracownikowi wolnego za „nadpracowane” godziny. Pracodawca powinien dokonać tego w ciągu miesiąca kalendarzowego (lub 4 tygodni), tak aby przeciętny czas pracy danej osoby wyniósł w tym okresie 8 godzin dziennie.

Jakie prawa przysługują „nocnym pracownikom”?

„Nocni pracownicy” to osoby, które pracują w systemie zmianowym także na nocną zmianę lub też świadczą pracę w nocy przez co najmniej 48 dni w danym roku kalendarzowym. Na życzenie pracownika pracodawca jest zobowiązany do przesunięcia go na stanowisko niewymagające pracy w nocy, jeśli:

– dalsza praca nocna szkodziłaby zdrowiu pracownika;

– wychowuje on dziecko w wieku poniżej 12 lat lub opiekuje się ciężko chorym lub niepełnosprawnym krewnym, a w domu nie ma w tym czasie innej osoby, która mogłaby się nim zająć.

Tzw. pracownikowi nocnemu przysługuje prawo do badań przez lekarza medycyny pracy – zarówno wstępnych, jak i okresowych, wykonywanych w określonych odstępach czasu.

Dzień wolny lub dodatek do wynagrodzenia za pracę w nocy

Jako pracodawca jesteś zobowiązany do udzielenia pracownikowi odpowiedniej liczby płatnych wolnych dni lub wypłacenia mu stosownego dodatku za pracę w porze nocnej. W przypadku takich stanowisk jak dostawca pieczywa czy konduktor sądy uznają za „stosowny” dodatek w wysokości 25% bazowej stawki. Dodatek niższy niż 25% może być odpowiedni jedynie w sytuacji, gdy nocna zmiana opiera się przede wszystkim na gotowości do pracy. W razie zakończenia stosunku pracy jedyną opcją pozostaje wypłacenie dodatku. Dodatki za pracę w niedziele i święta oraz w porze nocnej są w pewnych przypadkach zwolnione z podatku od wynagrodzenia oraz ze składek na ubezpieczenia społeczne.

Zwolnieniu podlegają następujące dodatki, odnoszące się bazowej stawki godzinowej:

• 25% za pracę w nocy (w szczególnych porach w wysokości 40%);
• 50% za pracę w niedziele (szczególne zasady w przypadku stawek godzinowych przekraczających 25 euro);
• 125% za pracę w święta państwowe;
• 150% za pracę w Boże Narodzenie.

W razie pytań zapraszamy na
www.smuda-consulting.com
lub telefonicznie
0048 / 77 403 24 26