Lato to czas urlopów. Przy tej okazji wśród wielu pracowników pracujących w Niemczech od lat pojawiają się te same pytania i wątpliwości. Do kiedy muszę zgłosić chęć skorzystania z urlopu? Czy szef może mi odmówić udzielenia urlopu? Od kiedy mogę wykorzystywać urlop w nowym roku kalendarzowym? Poniżej zestawienie najważniejszych pytań i odpowiedzi dotyczących urlopów wypoczynkowych.
Jaki wymiar urlopu przysługuje pracownikowi w Niemczech?
Minimalny wymiar urlopu wypoczynkowego jest określony ustawowo. W przypadku 6-dniowego tygodnia pracy są to 24 dni urlopu w roku kalendarzowym. Jeśli zaś tydzień pracy wynosi 5 dni, pracownikowi przysługiwać będzie 20 dni (4 tygodnie) urlopu. Dodatkowo zapis w ustawie określa, iż co najmniej dwa tygodnie przysługującego urlopu powinny zostać wykorzystane jednorazowo, w sposób ciągły. Ma to umożliwić pracownikowi dłuższy wypoczynek przynajmniej raz w roku. Dzięki obowiązującym układom zbiorowym pracy wielu osobom przysługuje prawo do wyższego wymiaru urlopu wypoczynkowego. Jeżeli więc układ zbiorowy przewiduje 6 tygodni urlopu wypoczynkowego w roku, pracownicy będą mogli skorzystać właśnie z takiego wymiaru. Zbiorowe układy pracy zasadniczo przewidują znacznie wyższy wymiar urlopu wypoczynkowego aniżeli ustawa. Poza tym przy ich obowiązywaniu o wiele częściej wypłacany jest też dodatek urlopowy. Wniosek jest prosty – warto należeć do związków zawodowych.
Kiedy trzeba złożyć wniosek o urlop?
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Wszystko zależy od tego, czy w danej firmie obowiązują odpowiednie uregulowania dotyczące planowania urlopów. Sama ustawa nie określa ani terminu, w którym należy złożyć wniosek urlopowy, ani też okresu, w którym pracodawca musi się odnieść do złożonego wniosku. Mimo to pracownicy nie powinni czekać ze swoim wnioskiem urlopowym do ostatniej chwili, gdyż pracodawca musi mieć możliwość właściwego zorganizowania pracy działu/firmy podczas ich nieobecności. Patrząc z drugiej strony, zatrudnieni nie mogą też nieskończenie długo czekać na decyzję przełożonego w sprawie ich urlopu. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest nawet sądowe ubieganie się o urlop.
Czy pracodawca może odmówić udzielenia urlopu?
Pracodawcy nie mają prawa wymagać od pracowników, by ci zrezygnowali ze swojego urlopu wypoczynkowego. W pewnych przypadkach mogą oni jednak wpływać na okres, w którym urlop zostanie wykorzystany, jeśli w grę wchodzą nadrzędne interesy przedsiębiorstwa lub w pierwszej kolejności trzeba uwzględnić życzenia urlopowe innych pracowników (np. posiadających dzieci i wnioskujących o urlop w trakcie ferii szkolnych). W niektórych sytuacjach, jak np. w okresach szczególnie wzmożonej pracy w danych branżach, pracodawca może stwierdzić, że nie może obyć się bez danego pracownika. Może to mieć miejsce np. w gospodarstwie rolnym w okresie żniw, na odkrytym basenie w wakacje czy też w szkole w czasie trwania zajęć dydaktycznych. Patrząc w drugą stronę, w wyjątkowych okolicznościach pracodawca może też nakazać wykorzystanie urlopu w określonym okresie, jeśli np. w firmie obowiązuje uregulowanie dotyczące przerwy urlopowej. Poza powyższymi przypadkami pracodawca jest jednak zobowiązany tak zorganizować pracę swojego przedsiębiorstwa, aby przy udzielaniu urlopów uwzględnione zostały również wszelkie społeczne aspekty, do których zaliczają się m.in. pogodzenie planów urlopowych pracownika z urlopem pracującego małżonka czy też z feriami i wakacjami uczących się dzieci.
Co można robić na urlopie?
Wszystko, co służy odpoczynkowi. Wyklucza to więc wykonywanie pracy na urlopie. Szef nie może zatem wymagać, by dana osoba była dostępna w sprawach służbowych w trakcie przebywania na urlopie.
Do kiedy należy wykorzystać urlop?
Zasadniczo urlop powinien zostać wykorzystany przez pracownika w bieżącym roku kalendarzowym, a pracodawca ma obowiązek udzielenia go w tym okresie. Urlop wypoczynkowy służy bowiem do utrzymania zdolności do pracy poprzez wypoczynek następujący w regularnych odstępach czasowych. Z tego powodu ustawodawca nie przewiduje możliwości kumulowania urlopu na kolejny rok. W pewnych okolicznościach pozostały na koniec roku urlop wypoczynkowy może zostać automatycznie przeniesiony na pierwszy kwartał kolejnego roku.
Fakt ten może wynikać z istotnych przyczyn leżących po stronie przedsiębiorstwa lub po stronie zatrudnionej osoby (jak na przykład choroba), które uniemożliwiły skorzystanie z urlopu w bieżącym roku kalendarzowym. Uregulowania korzystniejsze dla zatrudnionych mogą zostać zawarte w zbiorowych układach pracy bądź w umowach o pracę. Jeszcze do niedawna urlop wypoczynkowy automatycznie przepadał, jeśli pracownik nie zawnioskował o niego w danym roku kalendarzowym lub – w przypadku przeniesienia – do końca pierwszego kwartału następnego roku. Zmieniło się to wraz z orzeczeniem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Obecnie pracodawcy są zobowiązani dopilnować, aby zatrudnione u nich osoby skorzystały z urlopu wypoczynkowego, oraz faktycznie im to umożliwić. Jeśli tak się nie stanie, prawo do niewykorzystanego urlopu przechodzi na kolejny rok.
Kiedy nabywa się prawo do urlopu w nowej pracy?
W nowym miejscu pracy zatrudnionemu przysługuje 1/12 rocznego wymiaru urlopu za każdy pełny miesiąc pracy. W przypadku minimalnego wymiaru urlopu, wynoszącego 24 dni, będą to więc 2 dni miesięcznie. Po tak zwanym okresie oczekiwania, trwającym 6 tygodni, można korzystać już z pełnego wymiaru rocznego urlopu.
Czy szef może odwołać już udzielony urlop?
Raz udzielony urlop jest wiążący dla pracodawcy. Jego cofnięcie bez zgody pracownika jest możliwe jedynie w absolutnie wyjątkowych sytuacjach, których pracodawca nie był w stanie przewidzieć i które mogą stanowić realne zagrożenie dla istnienia firmy. Z pewnością nie zalicza się do tego zwykły brak personelu. Ewentualne koszty związane z odwołaniem urlopu pracownika ponosi pracodawca. Jeśli dana osoba już rozpoczęła urlop, szef nie może jej zmusić do jego przerwania – nawet w opisanych wyżej wyjątkowych okolicznościach. Z tego powodu pracownicy nie mają też obowiązku podawania pracodawcy swojego adresu na czas urlopu.
Co robić, gdy urlop nie zostanie udzielony?
W kwestiach dotyczących urlopów prawo głosu ma rada zakładowa lub tak zwany komitet pracowniczy. W razie konfliktu to właśnie do nich należy udać się w pierwszej kolejności. Pracownicy zasięgną tam informacji, czy zostało zarządzone wstrzymanie urlopów, jakie kroki mogą podjąć przeciwko decyzji pracodawcy oraz jak może ich w tym wesprzeć rada zakładowa. Jeśli pracownik jest członkiem związków zawodowych, otrzyma on tam bezpłatne doradztwo. Warto też dodać, że lepiej zrezygnować z samowolnego pójścia na urlop wbrew woli pracodawcy. Jest to niedozwolone i może skutkować wypowiedzeniem umowy o pracę.
Czy jako singiel możesz domagać się urlopu w wakacje na równi z pracownikami mającymi dzieci w wieku szkolnym?
W przypadku kolidujących ze sobą życzeń urlopowych wielu pracowników szefostwo musi udzielić pierwszeństwa tym, którzy zasługują na nie ze względów społecznych. Pracodawca musi więc rozważyć, czyja potrzeba otrzymania urlopu jest najistotniejsza. Przy podejmowaniu tej decyzji istotne będą ferie szkolne dzieci, ale nie tylko. Uwzględnieniu podlegają też życzenia urlopowe pracowników, którzy mogą wyjechać na wspólny urlop z partnerem/małżonkiem tylko w ściśle określonym okresie, co jest powszechne np. w przypadku nauczycieli. Istotne jest również, czyje życzenia były uwzględniane w poprzednich latach, a kto musiał dopasowywać swoje plany urlopowe do innych. Od nikogo nie można bowiem wymagać, aby co roku rezygnował z urlopu w najdogodniejszym dla siebie terminie.
