W jakich sytuacjach pracodawca może wypowiedzieć pracownikowi umowę w trybie natychmiastowym?

Wypowiedzenie umowy w trybie natychmiastowym jest dozwolone jedynie z bardzo ważnego powodu. Taki ma miejsce, gdy kontynuacja stosunku pracy staje się niemożliwa, a pracodawca nie jest w stanie ponownie zaufać takiej osobie.

Poważne uchybienie zatrudnionego usprawiedliwia jego zwolnienie w trybie natychmiastowym nawet bez uprzedniego napomnienia. Przykładem takiego zachowania może być: popełnienie czynu karalnego w miejscu pracy, wtórna i ogólna odmowa wykonywania pracy, zdrada tajemnic zakładowych, przyjęcie łapówek, pobicie i obrażanie przełożonych lub innych pracowników.

W przypadku mniej poważnych uchybień pracownika zwolnienie w trybie natychmiastowym jest możliwe tylko po wcześniejszym napomnieniu. Tego przykładem może być: spóźnianie się do pracy, nieprzyjście do pracy bez podania powodu, nadmierne korzystanie z telefonu lub Internetu w miejscu pracy, wykroczenia dokonane wbrew poleceniom przełożonego. Każdorazowo wszystko zależy od indywidualnych okoliczności zachodzących w konkretnym przypadku.

Złe wykonywanie obowiązków w pracy może być najwyżej powodem zwykłego wypowiedzenia umowy, z pewnością nie w trybie natychmiastowym. Także niezawinione udaremnienie wykonania pracy przez zatrudnionego nie może być powodem zwolnienia w trybie natychmiastowym.

Oczywiście wszystkie zarzuty muszą mieć uzasadnione podstawy. Jeśli pracodawca zwolni pracownika w trybie natychmiastowym, ponieważ podejrzewa, że ten go okradł, a podejrzenie to nie potwierdzi się po przeprowadzeniu dochodzenia, zwolnienie to jest niezgodne z prawem.

Jeśli pracodawca nie zareaguje od razu, traci on swoje prawo do wypowiedzenia umowy w trybie natychmiastowym. Na podstawie orzecznictwa sądów pracodawca ma najczęściej po zwolnieniu w trybie natychmiastowym 2-3 dni na zastanowienie, czy rzeczywiście chce podąć taką decyzję. W dużych przedsiębiorstwach okres ten jest najczęściej nieco dłuższy. 

Co dzieje się po wypowiedzeniu umowy w trybie natychmiastowym?

Najpierw należy ocenić, czy zwolnienie w trybie natychmiastowym było zgodne z prawem, czy nie:

• W przypadku usprawiedliwionego wypowiedzenia umowy w trybie natychmiastowym poprzez pracodawcę: Stosunek pracy kończy się w dniu wypowiedzenia umowy. Pracownik nie ma prawa do żadnych roszczeń finansowych, poza wynagrodzeniem za pracę, którą już wykonał. Jeśli pracodawca poniesie szkody, które spowodował pracownik, ten będzie pod pewnymi warunkami zobowiązany do wypłacenia odszkodowania.
• W przypadku nieusprawiedliwionego zwolnienia w trybie natychmiastowym poprzez pracodawcę: Stosunek pracy kończy się w dzień wypowiedzenia umowy. Nie ma obowiązku prawnego zmuszającego pracodawcę do ponownego zatrudnienia pracownika. Były zatrudniony ma jednak prawo do rekompensaty wynagrodzenia, które by zarobił, jeśli stosunek pracy zakończyłby się po upłynięciu terminu wypowiedzenia. Wypłacić należy zarobek netto po uwzględnieniu wszystkich elementów płacy. Pracodawca musi zapłacić zwolnionej osobie także odszkodowanie za czas pracy do sześciu miesięcy. O tym decyduje jednak sąd po uwzględnieniu wszystkich okoliczności. Szczególnie ważne w takiej sytuacji są takie fakty jak: skala winy pracodawcy, okres zatrudnienia i skala naruszenia dóbr osobistych. Jeśli winę ponosi także pracownik, wysokość odszkodowania zostanie pomniejszona.

Czy pracownicy mogą złożyć wypowiedzenie umowy w trybie natychmiastowym?

Tak, pod tymi samymi warunkami jak pracodawca, to znaczy, tylko gdy pracownik uważa, że nie jest w stanie kontynuować pracy do upłynięcia terminu wypowiedzenia. Pobicie i wyzwiska ze strony przełożonych, bezprawna ingerencja seksualna, ciężkie i trwające uchybienia przeciwko regulacjom o ochronie zdrowia itp. Także powtórne niewypłacanie wynagrodzenia i niezdolność do uregulowania należności wobec pracownika są powodem do wypowiedzenia umowy w trybie natychmiastowym przez pracownika, jeśli w określonym czasie pracodawca nie zapewni mu bezpieczeństwa finansowego. Niestety ustalenie, czy spełniono warunki natychmiastowego wypowiedzenia umowy w przypadku niewypłacania pensji przez dwa lub więcej miesięcy jest stosunkowo trudne, dlatego pracownicy powinni zaprzestać wykonywania swoich obowiązków. Jest do najbezpieczniejsze rozwiązanie, ponieważ w takiej sytuacji zachowują oni swoje prawo do wynagrodzenia.

Co dzieje się po natychmiastowym wypowiedzeniu umowy przez pracownika?

Najpierw należy ocenić, czy zwolnienie w trybie natychmiastowym było zgodne z prawem czynie:

• W przypadku usprawiedliwionego wypowiedzenia umowy w trybie natychmiastowym poprzez pracownika: Pracodawca musi wypłacić pracownikowi rekompensatę za utracone wynagrodzenie oraz w niektórych przypadkach zadośćuczynienie (Genugtuung). Lecz w żadnym razie odszkodowanie.
• W przypadku nieusprawiedliwionego zwolnienia w trybie natychmiastowym poprzez pracownika: Pracodawca ma prawo do odszkodowania, które odpowiada jednej czwartej wysokości miesięcznego wynagrodzenia. Ma także prawo do rekompensaty powstałych szkód. Oznacza to, że pracownik jest winny pracodawcy 25% swojego wynagrodzenia i ryzykuje, że zostanie nałożona na niego odpowiedzialność za wszystkie powstałe szkody, jeśli takie miały miejsce, a pracodawca umie to udowodnić. Tutaj chodzi przede wszystkim o koszty znalezienia zastępstwa. Pracodawca musi zażądać jednej czwartej wynagrodzenia od pracownika w ciągu 30 dni, inaczej straci prawo do tych pieniędzy.