Czym jest Arbeitszeugnis?

Jako Arbeitszeugnis, nazywane także Dienstzeugnis uznaje się pisemnie wystawione przez pracodawcę dla pracownika świadectwo. W nim muszą znajdować się informacje o rodzaju i długości zatrudnienia, dodatkowo mogą zostać także wpisane informacje o zachowaniu i osiągnięciach osoby podczas jej zatrudnienia w firmie.

Einfaches Arbeitszeugnis i qualifiziertes Arbeitszeugnis – różnice 

Podczas gdy w einfaches Arbeitszeugnis podane są jedynie dane osobowe i rzeczywisty rodzaj i długość zatrudnienia, w qualifiziertes Arbeitszeugnis zawarte są dokładne informacje co do wykonywanych czynności i ocena umiejętności. Przyszłych pracodawców interesują przede wszystkim takie informacje jak ocena umiejętności czy zachowania w grupie.

Zwischenzeugnis

Zwischenzeugnis, czyli okresowe świadectwo pracy może zostać wystawione nawet bez zakończenia stosunku pracy. Może ono zawierać takie informacje jak w einfaches Arbeitszeugnis lub qualifiziertes Arbeitszeugnis. To opłaca się szczególnie w przypadku osób pracujących bardzo długo w jednej firmie, lecz gdy zmieniają przełożonego lub stanowisko pracy.

Ausbildungszeugnis

Jako Ausbildungszeugnis czy Lehrzeugnis rozumiane jest świadectwo pracy wystawiane uczniowi lub praktykantowi po zakończeniu nauki w firmie.

Arbeitsbescheinigung vs. Arbeiszeugnis 

Świadectwa pracy nie należy mylić z zaświadczeniem o zatrudnieniu (niem. Arbeitsbescheinigung). Te zawiera bowiem informacje o osobie, która została bezrobotna i musi złożyć je w urzędzie AMS, by stwierdzić, czy wnioskodawca ma prawo do zasiłku dla bezrobotnych. Najczęściej Arbeitsbescheinigung nie trzeba zanosić osobiście do AMSu, ponieważ urząd ma dostęp do dokumentu poprzez ubezpieczenie społeczne.

Dlaczego świadectwo pracy jest takie ważne?

Arbeitszeugnis zawiera ważne informacje związane z dotychczas wykonywaną pracą, kwalifikacjami i umiejętnościami. Te mogą być bardzo ważne dla nowego pracodawcy przy wyborze nowego pracownika. Dzięki temu przyszli przełożeni mogą się dowiedzieć, co dana osoba robiła we wcześniejszej pracy i ocenić, jakie korzyści przyniesie jej zatrudnienie.

Prawo do otrzymania świadectwa pracy

Warto zawsze prosić byłego pracodawcę o wystawienie qualifiziertes Arbeitszeugnis. Według austriackiego prawa pracodawca jest jednak zobowiązany do wystawienia jedynie świadectwa z informacjami o długości i rodzaju zatrudnienia (einfaches Arbeitszeugnis). Wpisy, które mogą utrudnić osobie znalezienie nowej pracy, są niedozwolone. Te muszą być zgodne z prawdą, lecz jednocześnie życzliwe. Jeśli pracodawca nie będzie chciał wystawić Arbeitszeugnis po jego zażądaniu, pracownik może zgłosić to w sądzie pracy i spraw społecznych. Teoretycznie prawo do Dienstzeugnis przedawni się dopiero po 30 latach. Pracownik nie ma prawa do świadectwa, w którym są zawarte opisy jakości wykonywanych zadań, jak w qualifiziertes Arbeitszeugnis. Te wystawiane jest z dobrej woli pracodawcy.

Świadectwo pracy musi zostać wystawione całkowicie za darmo. Z kolei koszty za okresowe świadectwo pracy mogą zostać nałożone na pracownika.

Właściwa budowa świadectwa pracy

Nawet jeśli o budowie i formie świadectwa pracy pracodawca może sam zadecydować, większość Arbeitszeugnis ma podobną strukturę:

• Dane pracodawcy w nagłówku listu,
• Napis „Arbeitszeugnis”,
• Imię i nazwisko, data i miejsce urodzenia pracownika, okres jego zatrudnienia oraz dotychczas pełnione stanowisko,
• Krótki opis firmy (opcjonalnie),
• Zakres działań: dokładna lista specyficznych dla stanowiska obowiązków, wymienionych według ich ważności,
• Ocena umiejętności i zachowania społecznego (w qualifiziertes Zeugnis),
• Powód zakończenia stosunku pracy (opcjonalnie, za zgodą),
• Formuła końcowa (podziękowania, życzenia na przyszłość),
• Miejsce, data i podpis (z pieczątką firmy).

Sformułowania w świadectwie pracy

Ponieważ pracodawcy są prawnie zobowiązani do wyrażania się życzliwie w świadectwie pracy o byłym pracowniku, często używają specjalnych sformułowań, które sugerują ukrytą krytykę.

Wszystkie sformułowania dalekie od „stets zur vollsten Zufriedenheit” są uznawane jako gorsze niż ocena „sehr gut”, czyli bardzo dobra.

Takie sformułowania jak „stets zur vollen Zufriedenheit”, „jederzeit sehr zufriedenstellend” czy „stets bemüht“, „Die Leistungen verdienen in jeder Hinsicht unsere volle Anerkennung“ oceniane są na ocenę „gut“, czyli dobrą. Na ocenę „sehr gut“ świadectwo musi zawierać przykładowo „unsere vollste Anerkennung“. Sformułowanie „die ihr/ihm übertragenen Aufgaben“ sugerują, że pracownik robił tylko to, co mu kazano i nie wykazywał własnej inicjatywy.

Były szef napisał, że przy danym projekcie pracowałeś „zur vollen Zufriedenheit” lub „mit ganzer Kraft”? Sugeruje to, ze przy innych projektach tak się nie przykładałeś lub zadowalający wynik twojej pracy jest oceniany najwyżej na „befriedigend”, czyli miernie. Taką samą ocenę sugeruje zdanie „Die Zusammenarbeit war stets gut und produktiv”.

Kolejne sformułowania mogą jedynie szkodzić pracownikom: „im Rahmen deiner Fähigkeiten eingebracht”, „zur Zufriedenheit”, „der Vollständigkeit halber“ i „der Ordnung/Form halber erwähnen wir…”

Nigdy nie należy się zgadzać, by szef użył sformułowania typu „im Großen und Ganzen schon zufrieden”, „zufrieden”, „der Situation angemessenes Kommunikationsverhalten.”

Jeśli pracodawca wystawi nieprzychylne opinie, należy przypomnieć mu o swoim prawu do życzliwego świadectwa pracy. Warto przyjrzeć się, w jakiej konstrukcji przedstawiane są informacje o pracowniku. Nie powinno to być w stronie biernej.

Pomocy, muszę sam przygotować swoje świadectwo pracy!

Powoli staje się to już normą, że pracownicy sami tworzą swoje świadectwo pracy. Odpowiednia budowa i świadomy język są w tym przypadku bardzo ważne. Całkowicie pozytywne świadectwo z samymi superlatywami, może wzbudzić bowiem podejrzenia u nowego pracodawcy.

Alternatywy dla świadectwa pracy

Ponieważ indywidualnie wystawiane świadectwa pracy wymagają od pracodawcy poświęcenia ogromu czasu i wysiłku, ten często nie chce go wystawiać. Pojawiło się więc kilka alternatyw, jak Tätigkeitsbeschreibung (opis wykonywanej pracy) czy Referenzschreiben (list referencyjny). Gdy pole wykonywanych obowiązków jest bardzo specyficzne, otrzymanie Tätigkeitsbeschriebung może być bardzo opłacalne. W nim dużą rolę grają projekty, w których pracownik brał udział oraz zmiana pola działania w czasie zatrudnienia. Nawet jeśli w Austrii listy referencyjne nie są jeszcze codziennością, mogą one mieć dużą wartość.

Świadectwa pracy dla uczniów i studentów

Także uczniowie i studenci mają prawo do otrzymania einfaches lub qualifiziertes Arbeitszeugnis. To przyda się często przy składaniu papierów do szkół wyższych.

Pytania i odpowiedzi

Czy mam prawo do świadectwa pracy?

Tak, po zapytaniu pracownik ma prawo do einfaches Arbeitszeugnis. Pracodawca może sam określić formę i budowę dokumentu i nie musi dokonać opisu umiejętności i kwalifikacji pracownika. Prawo do świadectwa pracy obowiązuje przy każdym rodzaju zakończenia stosunku pracy. Jedynie osoby wykonujące wolny zawód nie mają prawa do Arbeitszeugnis.

Czy mam prawo do świadectwa pracy po wypowiedzeniu umowy w trybie natychmiastowym (niem. fristlose Kündigung)?

Także w przypadku wypowiedzenia umowy w trybie natychmiastowym osoba ma prawo do świadectwa pracy. Te musi być tak sformułowane, by nie utrudniało znalezienia nowej pracy.

Do kiedy należy poprosić o świadectwo pracy?

O świadectwo pracy należy poprosić od razu po zakończeniu stosunku pracy. Jeśli przełożony nie będzie chciał tego zrobić, należy poprosić go pisemnie z realistycznym terminem wystawienia. Ostatnią możliwością jest zwrócenie się do sądu pracy i spraw społecznych.

Jak długo mam prawo do świadectwa pracy?

Zasadniczo prawo do świadectwa pracy przedawnia się po 30 latach. Może zostać więc zawnioskowane z mocą wsteczną. Mimo to warto poprosić o Arbeitszeugnis zaraz po zakończeniu stosunku pracy, by móc przedłożyć dokument od razu z pierwszym podaniem o nową pracę. Niektóre firmy mogą do tego zakończyć swoją działalność po kilku latach, co uniemożliwi otrzymanie dokumentu.

Czy mam prawo do odszkodowania, jeśli nie otrzymam świadectwa pracy?

Po znacznie opóźnionym wystawieniu Arbeitszeugnis zasadniczo pracownik ma prawo do odszkodowania, jeśli to utrudniło mu znalezienie pracy.

Co nie może zostać wpisane do Arbeitszeugnis?

W dokumencie nie mogą znaleźć  się bez zgody pracownika informacje o zakończeniu stosunku pracy. Informacje o nieobecności w pracy ze względu na chorobę czy opiekę nad dzieckiem, mogą znaleźć się w Arbeitszeugnis tylko, jeśli trwały przez dłuższy czas zatrudnienia. Pracodawca jest zobowiązany jedynie do wystawiania einfaches Arbeitszeugnis.

Czy mogę podważyć świadectwo pracy?

Jeśli sformułowania w dokumencie będą sugerowały złą ocenę, która może utrudnić przyszłe znalezienie pracy, pracownik może prawnie je go podważyć. Warto jednak najpierw porozmawiać z przełożonym i poprosić o poprawę.

Gdzie mogę sprawdzić moje świadectwo pracy?

Można prywatnie poszukać osoby, która poprawi Arbeitszeugnis lub zgłosić się do Arbeiterkammer.