Jak Szwajcaria długa i szeroka, tak mnożą się zdania na temat przyznawania obywatelstwa. Jedni twierdzą, że to droga usłana różami, inni, że wręcz przeciwnie. W dyskusjach trudno o porozumienie, łatwiej natomiast o błędnie wyciągnięte wnioski. Postaramy się obalić największe mity dotyczące przyznawania czerwonego paszportu.
Mit 1: Obcokrajowcy mogą ubiegać się o obywatelstwo po kilku latach.
Obcokrajowcy muszą mieszkać w Szwajcarii przez 12 lat, aby mieć prawo do złożenia wniosku o nadanie obywatelstwa (Einbürgerungsgesuch). W przypadku młodzieży można to zrobić najwcześniej po sześciu latach, a małżonków szwajcarskich partnerów – po pięciu. W porównaniu z innymi państwami, to dość spor czasu. W Wielkiej Brytanii, Finlandii, Francji, Szwecji i Holandii można starać się o obywatelstwo już po pięciu latach. W Niemczech i Grecji po ośmiu latach, w Danii po siedmiu, a Irlandii tylko po czterech. Pod względem ilości nadanych obywatelstw Szwajcaria również znajduje się w tyle. Na przestrzeni lat Konfederacja wciąż wydłużała okres zameldowania niezbędny do ubiegania się o obywatelstwo. Przed ok. 50 laty czas ten zwiększono do 12 lat, a pozostałe przepisy zaostrzono. Dopiero w latach 80. złagodzono wiele z nich.
Mit 2: Mniejsza ilość nadanych obywatelstw jest korzystniejsza dla Szwajcarii.
Bez obywatelstwa obcokrajowcy nie mogą brać czynnego udziału w życiu politycznym państwa. Wyjątek stanowi pięć zachodnich kantonów, które migrantom prawo głosu na poziomie gminy. W Jurze i Neuchâtel przyjezdni mają nawet prawo decydować o kantonie.
Demokracja bezpośrednia jest czymś szczególnym w Szwajcarii. Obywatele podejmują w ciągu roku wiele kluczowych dla państwa decyzji, przejmując za nie odpowiedzialność. Dlatego też wieloletni imigranci powinni starać się o przyznanie obywatelstwa, aby móc decydować o państwie, w którym zdecydowali się żyć.
Mit 3: O przyznaniu obywatelstwa w pierwszej linii decyduje państwo.
Osoby starające się o obywatelstwo (Einbürgerungswillige) otrzymają prawa obywatelskie (Bürgerrecht) od gminy, kantonu i związku. Te trzy prawa stanowią jedność. Znaczące jest przestrzeganie federalizmu, co oznacza, że kantony i gminy podejmują samodzielne decyzje w obrębie konstytucji. Na poziomie państwowym sprawdzany jest jedynie czas pobytu w kraju, karalność oraz ryzyko zagrożenia. O reszcie decydują kantony, które w większości oddały prawo do przyznawania praw obywatelskich gminom. Tyle, ile gmin – czyli 2 700 – tyle różnych modeli rozpatrywania wniosków.
Mit 4: Każdy obywatel ma takie same szanse na otrzymanie obywatelstwa.
Jak już wspomnieliśmy powyżej, gminy mają swobodę w podejmowaniu wielu decyzji, dlatego stawiają przed wnioskodawcami różne wymagania. Niektórym zależy na „nienagannych przekonaniach politycznych oraz predyspozycjach osobowościowych”. Inne stawiają nacisk na znajomość języka lub wymagają, by wnioskodawca mieszkał przez co najmniej pięć lat w danej gminie. Jak widać – szanse bynajmniej nie są równe.
Mit 5: Nadanie obywatelstwa jest bardzo drogie.
Nie ma znaczenia, ile kto ma pieniędzy na koncie. Za nadanie obywatelstwa można pobierać tylko opłaty niezbędne do pokrycia kosztów. Dla małżeństwa to koszty rzędu 150 franków, choć różnią się one w poszczególnych kantonach. Zurych życzy sobie przykładowo 500 franków od osoby. Osoby młode płacą połowę, a dzieci nic, jeżeli otrzymują obywatelstwo wraz z rodzicami. Na poziomie gminy w kantonie Zurych należy przygotować od 625 do 2 500 franków lub od 310 do 1 250 franków w przypadku małżeństw młodszych niż 25 lat. Obcokrajowi małżonkowie muszą zapłacić z reguły w sumie 450 franków.
Mit 6: Nadawanie obywatelstwa w Zurychu jest najbardziej liberalne.
Najbardziej liberalnym postępowaniem w całej Szwajcarii może pochwalić się Berno. Władze tego miasta są zdania, że osoba przebywająca w Szwajcarii przez 12 lat wystarczająco zintegrowała się ze społeczeństwem. Poza tym wnioskodawca powinien mieszkać w Bernie przez co najmniej dwa lata, nie być karanym, nie mieć zobowiązań wobec innych urzędów i posługiwać się jednym z języków urzędowych.
Mit 7: Można mieć tylko jedno obywatelstwo
Szwajcaria, podobnie jak wiele innych państw, zezwala na posiadanie kilku obywatelstw. Konfederacja nie wymaga zrzeczenia się starego obywatelstwa. Państwu chodzi głównie o integrację, a nie kompletną zmianę tożsamości. Posiadanie dwóch lub większej ilości obywatelstw jest jak najbardziej dozwolone. Wiele dzieci pochodzących z mieszanych małżeństw posiada od urodzenia dwa obywatelstwa.
Mit 8: Obywatelstwo nie przynosi obcokrajowcom żadnych korzyści
Nawet obcokrajowcy, którzy przebywają od wielu lat na terenie Szwajcarii lub zostali tutaj urodzeni, posiadają tylko prawo pobytu (Aufenthaltsrecht). Oznacza to, że osoby decydujące się na opuszczenie Szwajcarii nie mają prawa do swobodnego powrotu. Prawo do pobytu na terenie Szwajcarii nie odnawia się automatycznie w przypadku osób z państw spoza UE lub emerytowanych obywateli UE.
