Na początku była wielka miłość, która przekształciła się później wręcz w nienawiść. Chociaż wiele par decyduje się na zawarcie związku małżeńskiego, to coraz więcej z nich tylko krótko cieszy się motylkami w brzuchu. W Niemczech co trzecie małżeństwo się rozpada. W kwestii rozwodu krąży wiele mitów, które spędzają rozwodnikom sen z oczu. Co jest zgodne z prawem, a co krążącym mitem? Sprawdziliśmy!

Czy małżonkowie po rozwodzie muszą wszystko dzielić po połowie?

Cały dobytek, który jeden z małżonków dorobił się zarówno przed jak i w trakcie małżeństwa, jest jego własnością w trakcie i po małżeństwie. W Niemczech bez intercyzy obowiązuje automatycznie ustrój rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków (niem. Güterstand der Zugewinngemeinschaft). Podczas rozwodu sprawdza się dla każdego małżonka osobno, jak wysoki zysk oboje podczas trwania małżeństwa osiągnął. Ta osoba, która ma większy dorobek, musi partnerowi wypłacić połowę nadwyżki. Czasochłonne obliczenia w tej sprawie prowadzą adwokaci. Spadki i darowizny na rzecz jednego z partnerów nie są uwzględniane przy wyrównywaniu zysków. One są wliczane do początkowego majątku i mają wpływ na zysk tylko wtedy, gdy następuje wzrost wartości.

Wyrównanie dorobków po ustaniu wspólnoty majątkowej małżonków nie jest jednak obowiązkowe. Małżonkowie mogą wybrać, jak podzielą osiągnięty majątek w razie rozwodu. Tylko w przypadku sporu między partnerami o podział majątku egzekwowane jest prawo o wyrównaniu zysków. Ponadto musi najpierw istnieć jakikolwiek majątek.

Czy ma to znaczenie, kto jest winny rozwodowi?

Nie. Już w 1976 zniesiono w Niemczech kwestię winny przy rozwodzie. Uwzględniono przy tym poglądy społeczeństwa na temat małżeństwa, rodziny i rozwodów.

Czego trzeba przestrzegać podczas separacji (tzw. Trennungsjahr)?

Zanim rozwód dojdzie do skutku, małżonkowie muszą żyć rok w separacji. Tym sposobem każdy partner ma dla siebie zdecydować, czy ich związek małżeński rzeczywiście się rozpadł. Ponadto, jeśli jeden z partnerów w tym czasie czuję się już wolny, z prawnego punktu widzenia jeszcze nim nie jest. Według prawa związek małżeński trwa nawet podczas tzw. Trennungsjahr. Jeśli w tym czasie jeden z małżonków wygra w loterii, wygrana wliczana jest do nabytego majątku, zatem podlega również wyrównaniu dorobku. Taką decyzję podął Trybunał Federalny.

Co dzieje się z ewentualnymi długami?

W tej kwestii każdy z małżonków sam odpowiada za swoje długi. Wyjątek stanowią interesy życia codziennego, do którego zaliczają się rachunki za olej, gaz, czy prąd. Wspólne wydatki na życie, takie jak zakupy spożywcze lub rachunki medyczne są również uwzględnione, ale nie jako pożyczki, które podpisał tylko jeden małżonek.

Kiedy należy przeprowadzić wyrównanie roszczeń rentowych (niem. Versorgungsausgleich)?

W momencie rozpadu małżeństwa rozpoczynają się wielkie obliczenia. Oprócz wszystkich kosztów utrzymania i podziału majątku, którego małżonkowie wspólnie się dorobili, zazwyczaj potrzebne jest też wyrównanie roszczeń rentowych. O ile nie zostało to wyraźnie wykluczone. Jeśli tak nie jest, sąd rodzinny dzieli wszystkie uprawnienia do emerytury nabyte w trakcie małżeństwa przez obu małżonków po połowie i zlicza je. Tyczy się to zarówno prawnego, jak i prywatnego ubezpieczenia emerytalnego, zakładowych systemów emerytalnych, a także uprawnień emerytalnych z tytułu zatrudnienia w służbie cywilnej. W przypadku małżeństw, które nie trwały dłużej niż 3 lata, bądź w których jeden z partnerów wykazał się drastycznie złym zachowaniem, małżonkowi nie przysługuje wyrównanie.

Ponadto wyrównanie roszczeń rentowych ma na celu nierówności w życiu zawodowym obu partnerów wyrównać, np. jeśli kobieta w głównej mierze zajmuj się wspólnymi dziećmi, nie ma własnych dochodów, w związku z czym mniej wpłaca do kasy emerytalno-rentowej. Wtedy prawo reguluje, aby w przypadku emerytury i alimentów, zaangażowanie na rzecz rodziny dla danego partnera nie okazało się niekorzyścią.

Należy pamiętać, że w przypadku wyrównania roszczeń rentowych, tylko te roszczenia są brane pod uwagę, o których sąd wie. Co prawda każdy z małżonków musi przed sądem wyznać wszystkie jednostki, które zapewniają uposażenie emerytalne, w których ma uprawnienia emerytalne, które następnie sąd przekazuje drugiemu małżonkowi do weryfikacji. Jeśli jednak jakieś uprawnienie zostało zapomniane i pozostaje niezauważone przez przyszłego byłego małżonka, nie prowadzi to później do zmiany ustalonego wyrównania emerytur.

Z reguły małżonkowie mogą również sami podjąć decyzję w kwestii emerytury w razie rozwodu. Te decyzje musi poświadczyć notariusz, aby zostały uznane przed sądem. W ten sposób można również całkowicie wykluczyć wyrównanie emerytur. W tym przypadku jednak sąd uzna to tylko wtedy, jeśli istnieje porównywalna kompensata. Ma to na celu uniknięcie sytuacji, w której jeden z partnerów jest mocno pokrzywdzony lub potrzebuje pomocy państwa na starość.

Czy przed ślubem trzeba zawrzeć intercyzę?

Intercyza często reguluje m.in. kwestię podziału majątku w razie rozwodu. Pomimo wielu mitów intercyzę można zawrzeć również lub zmienić w trakcie małżeństwa. Każdy z partnerów ma, zatrzymuje i zarządza swoim majątkiem, jak chce. Konieczna jest jednak intercyza, jeśli jeden z małżonków posiada przedsiębiorstwo, bądź udziały w firmie, jest handlowcem lub osobą wykonującą wolny zawód, jeśli jedno z małżonków pracuje w przedsiębiorstwie drugiego lub oboje pracują w tym samym przedsiębiorstwie i tylko jeden z małżonków jest jego właścicielem. Z reguły przy tworzeniu intercyzy panuje wolność kształtowania stosunków prawnych. Kiedy ten zostanie przekroczony, jest tylko mgliście sformowane. Intercyza jest natomiast wtedy nieważna, jeśli koszty, są rozłożone tak nierównomiernie, że w żaden sposób nie przystają do sytuacji małżeńskiej. Postanowienia nie mogą być sprzeczne z „dobrymi obyczajami„ ani działać na szkodę osób trzecich.

Szczególnie warto zawrzeć intercyzę, jeśli małżonkowie są różnych narodowości. Ważne jest, aby małżonkowie zdecydowali, które prawo krajowe ma obowiązywać w razie rozwodu. Jeśli intercyza nie zostanie stworzona, obowiązuję małżeński ustrój majątkowy wspólnoty zysków. Kto jednak już na początku małżeństwa zdecydował się na rozdzielność majątkową, może sam cieszyć się wygraną w Lotto, bez konieczności przychylności byłego partnera.

Czy trzeba się rozwieść?

Nie trzeba, jednak należy pamiętać, że nawet pomimo kilkuletniej separacji i możliwej podzielności majątku trwanie małżeństwa wiąże się z konsekwencjami. Mowa tutaj m.in. o prawie do spadku.

Rozwód jest długi i drogi?

Niekoniecznie. Doradztwo prawne w kwestii rozwodu nie wiąże się automatycznie z wysokimi kosztami za prawnika i sąd. Wiele spraw udaje się łatwo załatwić. Długoletni proces nie jest dla adwokata korzystny ani pod względem finansowym, ani merytoryczny. Jego celem jest jak najszybsze osiągnięcie zamierzonego celu swojego klienta. W interesie wszystkich leży złagodzenie i szybkie zakończenie konfliktów. Gdy strony sporu znają swoje prawa, powstają najlepsze rozwiązania. Jednak małżeństwa mogą uzyskać rozwód tylko poprzez sąd rodzinny z pomocą prawnika.

Czy rozwodnicy mogą korzystać z pomocy wspólnego prawnika?

W zasadzie można. Jednak prawnik może reprezentować tylko jednego małżonka w danym czasie. Druga osoba, której w tym momencie nie towarzyszy adwokat, może uczestniczyć w rozmowach, lecz nie jest doradzana przed adwokata. Jeśli małżonkowie w dużej mierze zgadzają się co do warunków rozwodu, mogą jedynie skorzystać z usług prawnika. Taka konstelacja wchodzi w grę, gdy nie trzeba wiele rozstrzygać i nie ma istotnego sporu. Korzystając z usługi jednego prawnika, koszty rozwodowe są znacznie niższe. Jeśli jednak sytuacja między małżonkami jest skomplikowana, obie strony zazwyczaj potrzebują prawnika.

Czy rozwód wbrew woli drugiej strony jest możliwy dopiero po trzech latach separacji?

Nie, już po roku separacji jeden z małżonków może złożyć wniosek o rozwód. Wtedy strona chcąca rozwodu musi przekonać sędziego, że związek małżeński rozpadł się i nie ma mowy o naprawieniu tego. W trudnych przypadkach np. jeśli udowodnione zostanie poważne cudzołóstwo, znęcanie się lub groźby śmierci, małżeństwo może się rozwieść przed upływem pierwszego roku separacji.

Czy świadczenie na rzecz małżonka (Ehegattenunterhalt) muszą być płacone tylko w pierwszym roku separacji?

W zależności od długości trwania małżeństwa oraz okoliczności trzeba również po roku separacji płacić świadczenie na rzecz małżonka. Małżonek zamożniejszy musi płacić małżonkowi słabszemu ekonomicznie świadczenia w pierwszym roku separacji, bez żadnych wymówek. Po zakończeniu tego roku małżonek wymagający pomocy musi jednak na własną odpowiedzialność szukać możliwości zarobkowych. Jeśli tego nie zrobi, może mu zostać przypisany fikcyjny dochód. Świadczenie jest jednak należne nawet wtedy, gdy oboje pracują w pełnym wymiarze godzin i nadal istnieje różnica w dochodach.

Czy obowiązuje zwolnienie ze świadczenia na podstawce pod kufel?

Nie. Od wielu lat nie uznaje się zrzeczeń świadczenia spisanych na zwykłej kartce, czy nawet podstawce pod kufel. Obecnie obowiązują wymogi formalne. Zrzeczenie się świadczeń alimentacyjnych musi być sporządzone w formie pisemnej przez notariusza lub zarejestrowane przez sąd.

Czy można zmusić rodzica do utrzymywania kontaktów z dzieckiem?

Z reguły rodzice są zobowiązania do opieki i wychowania swoich dzieci. Nawet jeśli rodzice się rozwiodą. Jednak, jeśli rodzic absolutnie nie chce mieć kontaktu ze swoim dzieckiem, zmuszanie go do tego może być sprzeczne z dobrem dziecka. Przymusowe kontakty matki lub ojca mogłyby być szkodliwe dla dziecka, dlatego nie zmusza się rodziców do kontaktów ze swoimi dziećmi. Niemniej jednak alimenty na dziecko muszą być nadal płacone.