W 2021 r. Federalny Instytut Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (niem. Bundesanstalt für Arbeitsschutz und Arbeitsmedizin) przeprowadził pośród 20 tys. zatrudnionych w RFN osób ankietę, z której wynika, że 53% badanych chciałoby skrócić przeciętny czas pracy do 38,4 godziny tygodniowo. Z tego zaś połowie osób zależało, aby rozłożyć czas pracy na mniej niż 5 dni. 

Jakie są modele godzin pracy dla czterodniowego tygodnia pracy? 

Przedsiębiorstwa decydujące się na taki system z reguły wybierają następujące modele godzin pracy: 

• 4 dni pracy przy zachowaniu tego samego tygodniowego wymiaru pracy,
• 4 dni pracy przy zmniejszonym tygodniowym wymiarze pracy z dopasowanym wynagrodzeniem,
• 4 dni pracy przy zmniejszonym tygodniowym wymiarze pracy z zachowaniem tego samego wynagrodzenia. 

Jak ustalany jest czterodniowy tydzień pracy? 

W przypadku zakładów, które są związane zbiorowym układem pracy w Niemczech, a według Centralnego Związku Rzemiosła (niem. Zentralverband des Handwerks) są to w większości zakłady rzemieślnicze, przedsiębiorstwo musi najpierw sprawdzić, czy przepisy nie zabraniają zawarcia takiej umowy. Z uwagi na to, że zbiorowe układy pracy obowiązują także pracowników niezrzeszonych w związkach zawodowych, należy je wcześniej dokładnie przeanalizować, aby wprowadzić czterodniowy tydzień pracy.

Czy pracodawca samowolnie może wprowadzić czterodniowy tydzień pracy z ograniczeniem godzin? 

Jeśli nie obowiązuje zbiorowy układ pracy, czas pracy określany jest w umowie o pracę. Pracodawca nie może jednak z własnej inicjatywy zmniejszyć wymiaru czasu pracy. Jest to niezgodne z federalnym prawem pracy. Jeśli pracodawca chce ograniczyć pracownikowi godziny pracy bez porozumienia z nim, może to zrobić tylko poprzez wypowiedzenie zmieniające. Jeśli takie wypowiedzenie jest wbrew woli pracownika, taka zmiana z prawnego punktu widzenia możliwa jest tylko, gdy jest społecznie uzasadniona. 

Zasada równego traktowania obowiązuje również przy czterodniowym tygodniu pracy

W przypadku gdy nie ma rady zakładowej, pracodawca może indywidualnie z załogą podjąć decyzję za lub przeciw takiej zmianie. Ważne jest, aby wszyscy zatrudnieni byli traktowani równo, ponieważ ogólna zasada równego traktowania wynikająca z prawa pracy zabrania stawiania poszczególnych pracowników w gorszej sytuacji niż ich współpracowników, o ile znajdują się oni w porównywalnej sytuacji.

Co w przypadku świąt ustawowo wolnych od pracy, zwolnień lekarskich lub urlopów? 

Czy szef może zmienić pracownikowi dni robocze na od wtorku do piątku, jeśli w poniedziałek wypada święto, a pracownik podejmujący pracę w czterodniowym systemie pracy z reguły pracuje od poniedziałku do czwartku? W przypadku gdy obie strony ustaliły konkretne dni pracy, pracodawca nie może zmusić pracownika do pracy w wolny dzień. Jeśli zaś obie strony nie ustaliły konkretnych dni pracy, pracodawca może swobodnie decydować, które dni będą wolne od pracy. Tę informację musi jednak odpowiednio wcześniej przekazać pracownikowi. Zasadniczo zgodnie z niemieckim prawem dni od poniedziałku do soboty uważane są za dni robocze. Aby uzyskać przewidziany przez ustawodawcę wymiar urlopu rocznego w wysokości czterech tygodni roboczych, przy sześciodniowym tygodniu pracy uzyskuje się minimalny wymiar urlopu w wysokości 24 dni roboczych. Ponieważ w przypadku czterodniowego tygodnia pracy czas pracy nie jest rozłożony na wszystkie dni robocze tygodnia, prawo do urlopu należy przeliczyć na dni robocze. W związku z tym pracownik ma prawo do 16 dni urlopu. Prawo do urlopu daje również możliwość odpoczynku przez cztery tygodnie.

Ile godzin dziennie można maksymalnie pracować?

Godziny pracy reguluje niemiecka ustawa o czasie pracy (niem. Arbeitszeitgesetz). Ustawa chroni m.in. zdrowie pracowników dzięki maksymalnej liczbie godzin pracy i ustaleniu przerw oraz czasu odpoczynku. Ustawa o czasie pracy określa również warunki ramowe dla elastycznego czasu pracy. Wygląda to następująco:

• Zgodnie z § 3 ustawy o czasie pracy (ArbZG) pracownik może dziennie pracować do 10 godzin, jeśli w przeciągu 24 tygodni średni czas pracy nie przekracza 8 godzin dziennie. Zatem w przypadku czterodniowego systemu pracy można śmiało wykonywać obowiązki służbowe przez 10 godzin.
• Zgodnie z § 7 ust. 1 nr 1a ustawy o czasie pracy czas pracy przekraczający 10 godzin dziennie może być dopuszczony w układzie zbiorowym lub na podstawie układu zbiorowego w umowie o pracę, lub umowie o świadczenie usług. Jest to jednak dopuszczalne tylko wtedy, gdy czas pracy obejmuje dyżur lub gotowość do pracy.
• Wykluczona z tego jest młodzież, która może pracować maksymalnie 8 godzin dziennie.
• Wyjątek stanowią także ciężarne i matki karmiące, które mogą pracować do 8,5 godziny dziennie. 

Co obowiązuje w przypadku przerw? 

Praca musi być przerywana ustalonymi przerwami na odpoczynek zgodnie z § 4 ustawy o czasie pracy:

• 30-minutowa przerwa obowiązuje przy czasie pracy powyżej 6 godzin do 9 godzin. 
• 45-minutowa przerwa obowiązuje, jeśli czas pracy przekracza 9 godzin. 
• Przerwy na odpoczynek mogą być podzielone na kilka przerw trwających co najmniej 15 minut każda.

Pracodawca nie może więc zatrudniać swoich pracowników dłużej niż przez 6 kolejnych godzin bez przerwy na odpoczynek.

Co w przypadku nadgodzin

W zależności od wybranego modelu pracy w przypadku czterodniowego tygodnia pracy należałoby pracować przez 4 dni po 10 godzin dziennie. Z uwagi na to, że maksymalny czas pracy może być wydłużony do 10 godzin, nie można robić nadgodzin. 10 godzin to górna granica, której nie wolno pod żadnym pozorem przekraczać.