Skąd się wziął karnawał?
Nawet w czasach starożytnych istniały różne festiwale, tak aby ludzie mogli świętować wiosenne przebudzenie natury. Odbywały się uczty i parady, a zimę przepędzano maskami i hałasem. Tradycja dzisiejszego karnawału istnieje od średniowiecza. Termin „Fastnacht” (pol. karnawał) pochodzi od słowa „Fasten-nacht – noc postu” i odnosi się do wigilii 40-dniowego postu przed Wielkanocą, który rozpoczyna się w Środę Popielcową.
W średniowieczu wszyscy ludzie w chrześcijańskiej Europie musieli przestrzegać nakazu postu. W związku z tym karnawał był czasem, w którym ludzie wykorzystywali ostatnie zimowe zapasy i ucztowali, tańczyli i muzykowali – w skrócie, dawali z siebie wszystko.
Przebrania i kostiumy sprzyjały żywiołowej zabawie, podczas której często kpiono z kościelnych zwierzchników. Wielokrotnie próbowali oni zakazać festiwalu, ale zwyczaje przetrwały w wielu miejscach na przestrzeni wieków.
Gdzie w Szwajcarii karnawał jest obchodzony w szczególny sposób?
W XVI wieku miejsca, które przyjęły reformację, zniosły okres postu przed Wielkanocą, a tym samym również karnawał. W 1529 r. Bazylea również ogłosiła się miastem reformowanym i zakazała karnawału. Jednak władze nie były w stanie tego przeforsować.
W rezultacie Bazylea – wraz z Winterthur – jest jednym z niewielu protestanckich miast w Szwajcarii, w których do dziś obchodzone są tradycyjne zapusty.
Karnawał jest również bardzo ważny w miastach katolickich, takich jak Lucerna, Zug, Bellinzona i Chur.
Jakie znaczenie ma data 11 listopada?
W wielu miejscach karnawał rozpoczyna się 11 listopada o godzinie 11.11. Dotyczy to głównie miast katolickich, takich jak niemieckie miasta karnawałowe Kolonia i Düsseldorf, a także (zreformowanych) miast o nowszej tradycji karnawałowej, takich jak Berno i Zurych. Z kolei w Bazylei i Lucernie karnawał rozpoczyna się tuż przed Środą Popielcową lub pierwotnym okresem postu przed Wielkanocą.
Data 11 listopada ma również związek z postem. Wynika to z faktu, że trzeba było przestrzegać innego okresu postu przed Bożym Narodzeniem; rozpoczynał się on 11 listopada, w Dzień Świętego Marcina.
Niezależnie jednak od tego, czy karnawał rozpoczyna się w dniu św. Marcina, jak w Zurychu i Bernie, czy tuż przed Środą Popielcową, jak w Bazylei i Lucernie, prawdziwe parady karnawałowe odbywają się dopiero w lutym lub marcu.
Fasnacht, Fasching, Karneval. Co to za określenia?
W krajach niemieckojęzycznych i innych częściach świata karnawał jest również znany jako „Fasching” lub „Karneval”. O Faschingu mówią głównie mieszkańcy Bawarii i Austrii. Karnawał obchodzony jest w Kolonii, Düsseldorfie i Berlinie, a także w krajach romańskojęzycznych, takich jak Włochy („Carnevale di Venezia”) i Brazylia („Carnaval do Rio”). Słowo to prawdopodobnie pochodzi od łacińskiego „carne levare”, co oznacza „pomijać mięso”. Fastnacht to termin typowo szwajcarski.
Dlaczego ludzie przebierają się na karnawał?
Tradycyjnie ludzie chcieli przepędzić zimę maskami, przebraniami i hałasem. Hałas bębnów i kolorowe parady miały obudzić wiosnę. Ponieważ okres karnawału był również znany jako sezon głupców, ludzie na jeden dzień wcielali się w nową rolę – ponieważ wszyscy są tak samo ubrani i nie można od razu zobaczyć, kto się pod nimi kryje. Nawet dziś przebieranie się jest jednym z najważniejszych aspektów karnawału!
Zwyczaje karnawałowe w Szwajcarii
Do największych, najbardziej znanych i najstarszych wydarzeń karnawałowych w Szwajcarii należą wspomniany wcześniej karnawał w Bazylei i karnawał w Lucernie.
Ticino, francuskojęzyczna Szwajcaria i inne miejsca w niemieckojęzycznej Szwajcarii również mają obchody karnawałowe.
Jak obchodzony jest karnawał w Bazylei?
Karnawał w Bazylei rozpoczyna się od „Morgestraich” w poniedziałek po Środzie Popielcowej. O czwartej nad ranem w całym centrum miasta gasną światła uliczne, a zapalają się latarnie grup karnawałowych. Dudziarze i bębniarze grają wspólny marsz Morgestraich, a około 20 000 przebranych i zamaskowanych uczestników karnawału wyrusza w drogę. Karnawał w Bazylei trwa dokładnie 72 godziny.
Większość grupek przyjmuje krytyczne i satyryczne podejście, tj. z szyderczym humorem, do konkretnego aktualnego tematu. Jest to prezentowane na dużych latarniach i rozdawane widzom w formie haseł na ulotkach. Oprócz gwiżdżących i bębniących grup istnieją również takie grające Guggenmusik (muzyka akompaniująca karnawałowi) na instrumentach dętych. Pojedyncze osoby i małe grupy (znane jako „Schyssdräggziigli”) również paradują ulicami.
Drugi dzień karnawału w Bazylei poświęcony jest najmłodszym. Parada dzieci prowadzi przez stare miasto i kończy się na Münsterplatz, który jest wspaniale oświetlony przez około 200 latarni karnawałowych.
„Schnitzelbängg” i wspomniane wcześniej „Zeedel” (ulotki) są integralną częścią karnawału w Bazylei. Piosenkarze Schnitzelbängg wyśmiewają wydarzenia minionego roku tekstami śpiewanymi w języku „Baseldytsch”. Występują w restauracjach i kawiarniach w centrum miasta w poniedziałkowe i środowe wieczory trzydniowego karnawału.
Jak Lucerna świętuje zapusty?
Karnawał w Lucernie jest podobny, a jednak zupełnie inny. Rozpoczyna się w „Schmutzigen Donnerstag” (odpowiednik Tłustego Czwartku) w tygodniu poprzedzającym Środę Popielcową. „Schmutzig” nie oznacza tutaj „brudny”, ale „tłusty”, ponieważ tego dnia dużo się piecze, w tym słynne Fasnachtschüechli, przed tradycyjnym okresem postu rozpoczynającym się w Środę Popielcową. O piątej rano na starym mieście w Lucernie rozpoczyna się tak zwany „Tagwach”. Rozlega się „wielki huk” i zaczyna grać Guggenmusik.
„Bruder Fritschi” i „Fritschifamilie” odgrywają szczególną rolę w karnawale w Lucernie. Pierwszego karnawałowego poranka przypływają do miasta łodzią z Jeziora Czterech Kantonów. Brat Fritschi jest przywódcą karnawałowym najstarszej gildii w Lucernie – Zunft zu Safran, która została założona około 1400 roku. Mistrz, znany jako „Fritschivater”, przyjmuje brata Fritschi i prowadzi go, w towarzystwie rodziny Fritschi i innych honorowych gości, do fontanny Fritschi na Kapellplatz.
Później wszyscy uczestnicy karnawału zbierają się tam na „Fötzeliregen”, który składa się z ponad pięciu milionów kawałków papieru, które w eksplodujący sposób spadają na tłum. Następnie wokół fontanny Fritschi odbywa się tradycyjne Orangenauswerfen. Nawiasem mówiąc, jest to tradycja nie tylko w Lucernie, ale także w kantonach Zug i Schwyz oraz w innych krajach.
Pierwsza parada odbywa się po południu pierwszego dnia karnawału, a druga następnego popołudnia. Trzeciego dnia nadchodzi czas na „Chendermonschter”, kiedy około 800 dzieci paraduje przez stare miasto, trąbiąc i grzechocząc.
Jak świętują karnawał w Ticino?
Nie są to zapusty jak w Lucernie, ale „Rabadan in Bellinzona”, który jest drugim co do wielkości karnawałem w Szwajcarii. Każdego roku świętuje tu około 150 000 osób. „Rabadan” oznacza „hałas” w języku piemonckim, a ten karnawał jest odpowiednio głośny i kolorowy. W przeciwieństwie do wielu innych imprez karnawałowych, odwiedzający Rabadan muszą się przebrać (na przykład w Bazylei jest to źle widziane). Zapusty trwają sześć dni i nocy, od Tłustego Czwartku do dnia poprzedzającego Środę Popielcową. Piątek poświęcony jest dzieciom i ich paradom. Ostatniego dnia karnawału odbywa się darmowa biesiada, można m.in. zjeść risotto i luganighe (kiełbaski wieprzowe).
Jakie są inne tradycje karnawałowe w Szwajcarii?
Karnawał w Bernie rozpoczyna się 11 listopada o godzinie 11.11. W wieży klatkowej na czas zimy zamyka się niedźwiedzia karnawałowego. W czwartek po Środzie Popielcowej niedźwiedzia budzi się głośnym „Chüblete” i uwalnia z klatki. Atrakcje berneńskiego karnawału obejmują również Guggenmusik, Schnitzelbänke i paradę dla dzieci.
Groppenfasnacht w Ermatingen w kantonie Turgowia to wyjątkowe wydarzenie, którego nazwa pochodzi od głowacza pręgopłetwego (niem. Groppen), gatunku ryby występującego w Jeziorze Bodeńskim. Ten najstarszy karnawał we wschodniej Szwajcarii jest uważany za najpóźniejszy karnawał na świecie, ponieważ odbywa się tylko trzy tygodnie przed Wielkanocą, w środku tradycyjnego okresu Wielkiego Postu. Groppenfasnacht prawdopodobnie wywodzi się z przedchrześcijańskiego wiosennego festiwalu organizowanego przez rybaków, aby uczcić koniec zimy i początek sezonu połowowego tego gatunku ryb.
Zapusty w Winterthur są największym karnawałem w kantonie Zurych. Karnawał jest również obchodzony w Jurze; nazywa się tam Carimentran. Największe zapusty w zachodniej Szwajcarii to Brandons w Payerne. W Wallis, Tschäggätta w Lötschental jest jednym z najbardziej tradycyjnych wydarzeń karnawałowych. W Biel, Solurze, Chur i wielu innych miejscach w Szwajcarii, również obchodzi się karnawał ze specjalnymi zwyczajami i lokalnymi specjałami.
Źródło: famigros
Foto: Pixabay
