Kiedyś świętowano… dłuższe godziny pracy

Cechy istnieją od dawna, dokładnie od 1336 roku, ale co z tradycją Sechseläuten? Tutaj sprawa staje się trudniejsza. Wiosenny festiwal w Zurychu w formie, w jakiej jest znany dzisiaj, ma już dobre sto lat. Termin Sechseläuten jest jednak znacznie starszy. Przez wieki, w pierwszy poniedziałek po równonocy, o szóstej wieczorem, dzwon w Grossmünster dzwonił, aby zasygnalizować nadejście wiosny. To był Sechseläuten. Doroczny znak, że ludzie nie mogą jedynie pracować do piątej wieczorem, ale do szóstej. Sechseläuten jest zatem świętem wydłużenia godzin pracy. Od XVIII wieku cechy organizowały posiłek dla swoich członków w dzień Sechseläuten. Minęło jednak ponad sto lat, zanim połączono swięto z paradą, kukłą, ogniem i gildiami, tworząc festiwal w obecnej formie.

Böögg, czyli symbol zimy

Böögg jest głównym bohaterem Sechseläuten. Rok po roku pojawia się ylko po to, by zostać uroczyście straconym na stosie w centrum Sechseläutenplatz. Wydaje się to raczej pogańskie i tak właśnie jest. Bööggen w postaci zamaskowanych przerażających postaci zostały udokumentowane w Zurychu pierwszy raz w XV wieku. Wtedy to w głównej mierze spotkać można było dzieci, które chodziły po ulicach w maskach, aby straszyć i żebrać. W pewnym momencie pojawił się zwyczaj palenia Bööggen. Po raz pierwszy miało to miejsce w XVIII wieku na ścianie Lindenhof od strony rzeki Limmat.

Później chłopcy zapoczątkowali zwyczaj podpalania na wiosnę słomianej kukły w Kratzquartier między Fraumünster a jeziorem, która ostatecznie została uznana za ucieleśnienie zimy i wkrótce przybrała współczesną formę. Już w 1809 roku niemiecki pisarz podróżnik donosił o „Festiwalu Spalonego Bałwana„. Z czasem do zwyczaju dołączyły różne stowarzyszenia. Jednak cechy rzemieślnicze początkowo nie miały z nim nic wspólnego. Dopiero w 1902 roku Böögg został spalony w miejscu, w którym pali się go do dziś – na Sechseläutenplatz.

Od słomianej kukły do eksplodującego giganta

Przez lata Böögg również podążał z duchem czasu. Prosta słomiana kukła z przeszłości stała się teraz… zaawansowana technologicznie. Siedzi na tronie na wysokim na dziesięć metrów i szerokim na siedem metrów stosie drewna, który składa się z około 4500 drewnianych wiązek. Bürdeli, bo tak nazywane są wiązki drewna, są wykonane z drewna zuryskich drzew alejowych. Jeśli chodzi o samego Böögga: ma on 3 metry i 40 cm wysokości, waży 80 kilogramów, a obwód jego głowy wynosi 1,8 metra. Kukła jest bardzo wybuchowa: jej korpus skrywa około stu petard i innych materiałów wybuchowych, które zapewniają, że spalanie jest również doświadczeniem akustycznym. Mówi się, że im szybciej głowa Böögga eksploduje, tym szybciej zacznie się lato. 

Podczas gdy Böögg płonie, grupy jeźdźców z Constaffel i cechów objeżdżają go trzy razy. Orkiestry cechowe odgrywają tylko marsz Sechseläuten. Jest jednak jeden wyjątek – orkiestra cechu “Zunft zum Weggen” gra marsz „Ogniste bomby”. Nawiasem mówiąc, najszybszy Bööggen spłonął w mniej niż pięć minut, podczas gdy najdłuższy potrzebował pełnych czterdziestu minut, aby eksplodować. Rekord (od czasu wprowadzenia regularnego pomiaru czasu) należy do Böögga z 2016 roku: zniósł ogień w zimnej i wilgotnej pogodzie przez prawie 44 minuty.

Przywileje cechów w Szwajcarii

Do początku XIV wieku rzemieślnicy nie mieli nic do powiedzenia w Zurychu. Władza polityczna należała do rycerzy i wolnych obywateli, którzy tworzyli radę. Zmieniło się to dopiero wraz z konstytucją cechową z 1336 roku. 7 czerwca rycerz Rudolf Brun wraz z rzemieślnikami i kupcami wypędził rajców z ratusza. Istniejące, zwykle dość luźne stowarzyszenia rzemieślników zostały połączone w stałe organizacje, tzw. cechy. 

Przedstawiciele tych organizacji zostali wysłani do Wielkiej Rady. Do XVIII wieku każda osoba uprawniona do głosowania, która posiadała ziemię w mieście, musiała być członkiem cechu. W przeciwnym razie nie mogli skorzystać z prawa głosu. Cechy pełniły również funkcje społeczne, na przykład opiekowały się swoimi członkami. Utrzymywały również lokale gastronomiczne, w których odbywały się spotkania towarzyskie. Przetrwały one nawet koniec państwa miejskiego, ale straciły swoją funkcję polityczną w 1798 roku. Kiedy w 1866 r. cała ludność uzyskała prawo do głosowania, stały się one zbędne jako okręgi wyborcze i przekształciły się w organizacje czysto społeczne – zaczęły na przykład organizować festiwal Sechseläuten. Obecnie istnieje 26 cechów – w tym stowarzyszenie Constaffel, które zrzesza tych, „którzy nie mają cechów”, tj. szlachtę i członków starej klasy rządzącej.

Pochód 

Cechy charakteryzowały życie społeczne i polityczne miasta. Były obecne, nawet bez uroczystej prezentacji dla ludności. Dopiero na początku XIX wieku członkowie cechów zaczęli organizować małe nocne parady, które stopniowo przekształciły się w Sechseläuten. Jednak stało się również jasne, że kultywowanie towarzyskości, zwyczajów i tradycji było jedyną rzeczą, jaką cechy miały do zrobienia. 

Od końca XIX wieku z tej nowej tradycji wyłoniły się nowe cechy. Począwszy od lat sześćdziesiątych XIX wieku paleniu Böögg towarzyszyły mniejsze parady, które stopniowo przekształciły się w to, co znamy dziś jako paradę Sechseläuten. Co więcej, pochód dopiero z czasem zyskał wyraźnie ustrukturyzowaną formę. Pierwsze miały znacznie więcej wspólnego z tętniącym życiem karnawałem niż z dzisiejszym Sechseläuten. Od lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku w niedzielę poprzedzającą Sechseläuten odbywa się osobna parada dla dzieci.

Kobiety nie mogą brać udziału

To drażliwy temat w obrządku Sechseläuten. Chociaż właściwie nie powinien mieć miejsca. We wcześniejszych stuleciach było całkowicie jasne, że kobiety mogą być członkami cechów pod pewnymi warunkami. Fakt, że dziś rola kobiet ogranicza się do stania na poboczu ulicy podczas parady i przynoszenia kwiatów szlachetnym dżentelmenom, jest osiągnięciem historycznym. I najwyraźniej jest to prawie niemożliwe do naprawienia. 

Próby Stowarzyszenia Fraumünster, aby dodać żeński odpowiednik do 26 męskich cechów, jak dotąd paliły się na panewce. I nawet jeśli cechy coraz bardziej potrzebują uzasadnienia istnienia, kategorycznie odrzucając cech kobiet lub przyjmując kobiety w swoje szeregi, zdecydowanie trzymają się poprzednich przepisów. Obecnie kobiety z cechu kobiet są tolerowane jako goście na paradzie.  

Od wody do winnej fontanny

Wino jest częścią festynów, tak samo jest więc obecne podczas Sechseläuten. Innowacja wprowadzona w 2016 roku idealnie pasuje do festiwalu: wino wypływało wówczas podczas uroczystości z fontanny na dziedzińcu Münsterhof. Idea zyskała dużą popularność i jest w dalszym ciągu kontynuowana, a wino będzie płynąć z rury, z której zwykle woda wlewa się do małej miski fontanny – ale tylko przy specjalnych okazjach. Moc zamieniania wody w wino leży w rękach cechu Zunft zur Waag.

Sechseläuten 2025 – powrót na Sechseläutenplatz

W poniedziałek, 28 kwietnia 2025 roku, w Zurychu odbędzie się coroczne święto ludowe „Sächsilüüte”. W ubiegłym roku silne wiatry uniemożliwiły spalenie Böögga na głównym placu miasta – Sechseläutenplatz. Uroczystość przeniesiono wówczas do kantonu gościnnego Appenzell-Ausserrhoden. W 2025 roku kantonem gościnnym będzie Zug, jednak według zapowiedzi nie ma potrzeby przenoszenia wydarzenia.

Prognozy pogody są zdecydowanie korzystniejsze niż rok temu. W poniedziałek prędkość wiatru ma wynosić zaledwie około 5 kilometrów na godzinę, co znacząco różni się od zeszłorocznych 80 kilometrów na godzinę. Synoptycy nie przewidują opadów deszczu, a temperatury mają sięgać około 20 stopni Celsjusza przy lekkim zachmurzeniu i słońcu.

Program obchodów w 2025 roku

Oficjalnie obchody rozpoczęły się w piątek, 25 kwietnia, o godzinie 17:00 na Lindenhof, nad rzeką Limmat. Wówczas kanton Zug otworzył swoją wystawę pod hasłem „Wiśnie, kryptowaluty i klisze”, której towarzyszyły stoiska gastronomiczne.

W sobotę świętowanie przeniosło się na zamknięte dla publiczności bale organizowane przez cechy zrzeszone w Zurychu.

W niedzielne popołudnie odbyła się tradycyjna parada dziecięca. W przemarszu tradycyjnie wzięły udział dzieci w wieku od 5 do 15 lat z okolic Zurychu, przebrane w stroje różnych kultur świata.

Kulminacja święta – poniedziałkowe wydarzenia

Główne uroczystości rozpoczną się w poniedziałek, 28 kwietnia, o godzinie 15:00 przemarszem cechów ulicami Zurychu. Punkt kulminacyjny nastąpi o godzinie 18:00, kiedy to Böögg zostanie podpalony, a jeźdźcy w historycznych strojach okrążą płonącą figurę.

W wydarzeniu weźmie udział około 120 zaproszonych gości ze świata polityki, wojska i biznesu. Obecność zapowiedzieli czterej członkowie rządu federalnego: Beat Pfister, Ignazio Cassis, Guy Parmelin oraz Albert Rösti. Wśród zaproszonych znaleźli się również przewodniczący partii Centrum Gerhard Pfister, biskup Churu Joseph Bonnemain, a także liczni deputowani do Rady Narodowej i Rady Kantonów.

Źródło: nzz / watson