Uelastycznienie czasu pracy dotyczy wszystkich branż w kraju. Może ono mieć pozytywny wpływ na pracę, jak luźne ramy godzin pracy, lecz także negatywne, jak jednostronność. Oznacza to, że w głównej mierze pracodawca ustala, kiedy i ile pracuje zatrudniony.

Jakie istnieją rodzaje umów o pracę w przypadku pracy za stawkę godzinową w Szwajcarii?

• Aushilfsvertrag, Gelegenheitsvertrag, Vertrag im Stundenlohn oraz Bedarfarbeitsvertrag: W tych rodzajach umów pracodawca nie gwarantuje ani określonego czasu pracy, ani jasnego planu działania. Pracownik nie może liczyć także na stałe wynagrodzenie podstawowe. Z tego powodu czas pracy, jak i pensja mogą różnić się w zależności od miesiąca. W większości przypadków jest to więc praca na wezwanie.

• Teilzeitvertrag (Umowa o pracę w niepełnym wymiarze godzin) z elastycznymi godzinami pracy: W takim typie umowy przewiduje się najczęściej średni tygodniowy, miesięczny lub ewentualnie roczny czas pracy, jednak bez gwarancji na rzeczywistą pracę czy osiągniecie całkowitej sumy liczby godzin, zawartej w umowie. Oznacza to, że pracownik musi wykonywać swoje obowiązki w zależności od miesiąca w innym czasie. Pracownik nie ma też wpływu na to, kiedy otrzyma wolne. W większości przypadków jest to więc praca na wezwanie (niem. Arbeit auf Abruf).

• Stałe umowy o pracę na pełen lub część etatu (fester Teil- oder Vollzeitvertrag) z nieregulowanym czasem pracy: Mimo iż taka forma umowy o pracę zapewnia stałe wynagrodzenie, stwarza ona problemy, ponieważ pracownicy nie wiedzą, kiedy będą pracować mniej, a kiedy więcej.

Należy pamiętać, że prawo zobowiązuje pracodawców, do poinformowania zatrudnionych w ciągu miesiąca od rozpoczęcia pracy o wynagrodzeniu i tygodniowym czasie pracy. Godziny, które nie zostały przepracowane, nie z winy pracodawcy, nie muszą zostać odrobione, w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę.

Jakie mam prawa, jeśli pracuję na wezwanie lub na stawkę godzinową?

Zgodnie ze szwajcarskim prawem pracy zatrudnieni muszą zostać poinformowani o czasie pracy minimum dwa tygodnie wcześniej. Czas pracy może zostać zmieniony w wyjątkowych sytuacjach (jak np. w sytuacjach awaryjnych). 

Jeśli w planie pracy określono, że dany pracownik powinien wykonywać swoje obowiązki w dany dzień, a pracodawca mimo to zrezygnuje z jego świadczenia pracy, ten ma dalej prawo do otrzymania wynagrodzenia. Obowiązuje to także w sytuacji gdy, ze względu na brak pracy, przełożony wyśle zatrudnionych do domu.

Czy mam prawo do płatnego urlopu?

Osoby otrzymujące wynagrodzenie za przepracowane godziny, nie mogą liczyć na pensję w trakcie przebywania na urlopie. Do ich wynagrodzenia musi być doliczany jednak dodatek urlopowy. Przy prawie do 4 tygodni wolnego, pracodawca musi doliczyć do stawki bazowej 8,33%. Z kolei przy prawie do 5 tygodni urlopu, stawka zwiększa się do 10,64%. Informacja ta musi znaleźć się w comiesięcznym rozliczeniu.

W przypadku nieregularnego czasu pracy za stawkę godzinową jest dozwolone, wypłacenie urlopu poprzez rekompensatę do wynagrodzenia. Pracownicy otrzymują w takim wypadku rekompensatę urlopową co miesiąc. Tę kwotę powinni odłożyć na bok, by skorzystać z niej w czasie wolnym.

Pracodawcy muszą razem z osobami pracującymi za stawkę godzinową zaplanować urlop. W tym czasie szef nie może wezwać ich do pracy. Nawet gdy pracownik zrezygnuje z urlopu i otrzyma dodatek, pracodawca jest zobowiązany do zadbania o ty, by zatrudniony regularnie korzystał z wolnego.

Jeśli pracodawca nie zadbał o to, by zatrudniony regularnie korzystał z urlopu, ten ma prawo przy wypowiedzeniu umowy zażądać wypłacenia dni urlopowych.

Czy mam prawo do wynagrodzenia za święta?

Prawo do rekompensaty za święta i dni wolne (Ferientagsentschädigung) nie jest zawsze zagwarantowane. Jeśli pracownik zatrudniony na pracę na godziny, wykonuje swoje obowiązki w stałych dniach, ma prawo do rekompensaty, jeśli pracowałby w dany dzień.

Czy mam prawo do płatnego urlopu macierzyńskiego?

Tak, lecz pod pewnymi warunkami. Każda kobieta ma prawo po porodzie do 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, jeśli płaciła w ostatnich 9 miesiącach przed porodem składki AHV i pracowała w tym okresie przez przynajmniej 5 miesięcy. Urlop macierzyński wynosi 80% średniego wynagrodzenia. Kobiety w ciąży i karmiące piersią mogą liczyć także na ochronę przed zwolnieniem, która trwa przez całą ciążę i 16 tygodni po urodzeniu.

Dodatkowo od 6 miesiąca ciąży kobiety nie mogą pracować dłużej niż 4 godziny dziennie na stojąco. W pozostałym czasie muszą mieć zapewnione zadanie, podczas którego mogą siedzieć. Jeśli pracodawca nie jest w stanie tego zapewnić, kobieta może zostać w domu i otrzymać 80% średniego wynagrodzenia za czas pracy, który spędziłaby na siedząco.

Co się stanie, gdy zachoruję?

Jeśli pracodawca zawarł ubezpieczenie na wypadek utraty dochodów (Erwerbsausfallversicherung) w razie choroby, pracownik ma prawo do:

• 80% wynagrodzenia w ciągu 720 lub 730 dni w okresie 900 dni,
• Rekompensaty odpowiadającej 80% średniego wynagrodzenia otrzymanego w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy,
• Opłacania składek zasadniczo po równo przez pracodawcę i zatrudnionego.

Jeśli pracodawca nie zawarł ubezpieczenia na wypadek utarty dochodów (Erwerbsausfallversicherung) w razie choroby, pracownik jest chroniony jedynie częściowo. Zakładając, że stosunek pracy trwa dłużej niż 3 miesiące, zatrudniony ma prawo do pełnego wynagrodzenia, jednak tylko w krótkim okresie czasu. Ten jest zależny od stażu pracy.

Wynagrodzenie w razie choroby jest wypłacane przez minimum:

• 1 tydzień w pierwszym roku zatrudnienia,
• 1 miesiąc w drugim roku zatrudnienia,
• 2 miesiące w trzecim i czwartym roku zatrudnienia,
• 3 miesiące od piątek do dziewiątego roku zatrudnienia.

Wynagrodzenie a przestój

Pracodawca musi dalej wypłacać pracownikowi wynagrodzenie w czasie przestoju, nawet jeśli twierdzi, że nie chciał już go zatrudniać. Nie może zmusić także pracownika do wzięcia urlopu w trakcie przestoju.

Co, gdy będę miał wypadek?

Wszyscy pracownicy muszą być obowiązkowo ubezpieczeni od wypadków w miejscu pracy lub w drodze do pracy. Osoby pracujące przez 8 godzin tygodniowo, mogą cieszyć się najczęściej także ubezpieczeniem w razie wypadku niezwiązanego z pracą (Nichtberufsunfall). Jeśli pracownik wykonuje swoje obowiązki w czasie krótszym niż 8 godzin tygodniowo, powinien zawrzeć takie ubezpieczenie w kasie chorych.

Co, gdy będę niepełnosprawny?

Jeśli stopnień inwalidztwa wyniesie 40% lub więcej, pracownik ma prawo do renty dla osób niepełnosprawnych (IV-Rente). Taka osoba ma także prawo do renty inwalidzkiej w kasie chorych, jeśli opłacała składki na drugi filar. Do tego minimalne wynagrodzenie brutto u jednego pracodawcy musi wynosić 21330 franków (na 2019 rok), dopiero od tej granicy składki są bowiem obowiązkowe.

Co, gdy przejdę na emeryturę?

AHV, pierwszy filar

Każda osoba jest obowiązkowo ubezpieczona w AHV. Kobiety mają prawo do przejścia na emeryturę starczą po osiągnięciu 64 lat, w przypadku mężczyzn granica wynosi 65. Wysokość stawki emerytalne jest zależna zarówno od dochodu danej osoby, jak i ilość lat składkowych.

BVG, drugi filar

Mieszkańcy Szwajcarii mają także prawo do emerytury BVG, jeśli opłacali składki na drugi filar. Minimalne wynagrodzenie brutto u jednego pracodawcy musi wynosić 21330 franków (na 2019 rok), dopiero od tej granicy składki są bowiem obowiązkowe. Pracodawca musi opłacić minimum połowę składek. Jeśli dochód pracownika z miesiąca na miesiąc mocno się różni, kasa emerytalna najczęściej czeka, aż osiągnie granicę 21.330 franków i dopiero wtedy pobiera składki.

Pracownik powinien nalegać, by dołączyć go do jakiegokolwiek funduszu emerytalnego. W innej sytuacji może mieć bowiem problemy finansowe w razie emerytury lub niepełnosprawności. Składki BVG są wysokie, lecz jest to inwestycja zapewniająca bezpieczeństwo finansowe.

Czy pracodawca może mnie zwolnić poprzez zaprzestanie kontaktowania się ze mną?

Jeśli pracownik otrzymuje wynagrodzenie za przepracowane godziny i jest związany umową o pracę na czas nieokreślony, obowiązują zawarte w niej terminy wypowiedzenia umowy. Pracodawca nie może więc zaprzestać zatrudniania pracownika z dnia na dzień. Zatrudniony nie może kolei z dnia na dzień przestać przychodzić do pracy. Jeśli w umowie o pracę lub umowie taryfowej nie zawarto takich ustaleń, obowiązuje:

• 7 dni w czasie okresu próbnego
• 1 miesiąc (do końca kolejnego miesiąca) w pierwszym roku pracy,
• 2 miesiące (do końca ostatniego miesiąca) od drugiego do dziewiątek roku pracy,
• 3 miesiące (do końca ostatniego miesiąca) po 9 latach pracy.

W okresie wypowiedzenia pracownik ma prawo do otrzymywania wynagrodzenia (średnia z ostatnich 12 miesięcy, nawet jeśli już nie musi pracować.)

Co zrobić, gdy mój czas pracy jest coraz krótszy?

Jeśli umowa o pracę ciągle obowiązuje, lecz pracodawca po pewnym okresie regularnego zatrudnienia, ma dla zatrudnionego coraz mniej pracy, ten ma prawo do zarejestrowania się jako bezrobotny. W ten sposób pracownik może wyrównać bowiem czasowy przestój w zarobkach, nawet jeśli nie zakończył stosunku pracy. Jest to jednak tylko możliwe, gdy dotychczasowy czas pracy zatrudnionego był stosunkowo regularny (oznacza to, że w ciągu ostatnich 6 miesięcy nie wahał się więcej niż ± 10%, a w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie więcej niż ± 20%.

Przykład: Zatrudniony pracował w ostatnich 6 miesiącach średnio 30 godzin tygodniowo. Ilość godzin wahała się więc w granicach 27-33 h. Jeśli pracodawca nagle będzie wymagał od pracownika jedynie 10 godzin tygodniowo, ten może zarejestrować się jako bezrobotny.

Jeśli czas pracy zatrudnionego mocno się waha, może pod pewnymi warunkami stracić prawo do świadczeń z kasy chorych. Warto więc zażądać regularnych godzin pracy.

Jeśli czas pracy zasadniczo mocno się waha, a pracodawca nagle nie zleca w ogóle lub tylko w małej mierze pracę, zatrudniony musi pisemnie zażądać większego wymiaru pracy. Jeśli pracodawca na to się nie zgodzi, należy zażądać wypłacenia średniego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy. W tej sytuacji należy zgłosić się o pomoc do związku zawodowego Unia.

Jeśli zostałem zwolniony, czy mam prawo do zasiłku dla bezrobotnych (Arbeitslosenentschädigung)?

Jeśli pracodawca wypowiedział zatrudnionemu umowę, ten powinien jak najszybciej zarejestrować się w Regionalnym Centrum Pośrednictwa Pracy (RAV). Przy spełnieniu wszystkich wymogów, można liczyć na zasiłek, który wynosi 70-80% średniego wynagrodzenia ostatnich 12 miesięcy.