Gdziekolwiek pracują ludzie, od czasu do czasu potrzebują skorzystać z toalety. Jeśli w pracy bardzo się ubrudzą, muszą mieć również możliwość wzięcia prysznica. Ale jakie obowiązki mają pracodawcy w odniesieniu do toalet? Zasadniczo rozporządzenie w sprawie miejsca pracy reguluje obowiązki pracodawców w zakresie urządzeń sanitarnych (załącznik 4.1 ust. 1 rozporządzenia w sprawie miejsca pracy). Szczegóły dotyczące wdrożenia można znaleźć w Przepisach technicznych dla miejsc pracy ASR A4.1 „Urządzenia sanitarne”. Stanowią one, że pracownicy muszą mieć zapewnioną toaletę. Musi być ona dostępna w taki sposób, aby znajdowała się w odległości nie większej niż 100 metrów od rzeczywistego miejsca pracy.

Kiedy oddzielna toaleta damska i męska jest obowiązkowa?

Firmy zatrudniające więcej niż dziewięcioro pracowników są zobowiązane do zapewnienia toalet damskiej i męskiej w oddzielnych pomieszczeniach. Mniejsze firmy muszą jednak umożliwić pracownikom korzystanie z zamykanej na klucz toalety i przedpokoju z oddzielną umywalką. W przedpokoju nie może się znajdować pisuar. Według Federalnego Instytutu Bezpieczeństwa i Higieny Pracy (Bundesanstalt für Arbeitsschutz und Arbeitsmedizin – BAuA) firmy zatrudniające do pięciu pracowników mogą również zorganizować strefę sanitarną w taki sposób, aby toalety, umywalnie i przebieralnie były połączone, a podział na płeć był regulowany czasowo. Na przykład należy określić, kto i kiedy korzysta z toalet. Jeśli np. można je zamknąć, jasne jest, kiedy są używane. Warunkiem korzystania z nich zarówno przez mężczyzn, jak i kobiety jest zagwarantowanie skutecznej wentylacji.

Czy firma musi mieć toaletę unisex?

Mimo że tzw. toaleta unisex jest wielokrotnie omawiana, nie znalazła ona jeszcze odzwierciedlenia w wymogach prawnych. Na przykład ArbStättV odnosi się tylko do separacji między mężczyznami i kobietami. Niemniej jednak firmy mogą dobrowolnie przejść na instalację toalet neutralnych pod względem płci, jeśli uznają to za stosowne. Zgodnie z BAuA pracodawcy muszą jednak ustalić, czy pracownicy są narażeni na stres psychiczny. Może się to również zdarzyć w wyniku korzystania ze zwykłych toalet, a wtedy pracodawca musi coś z tym zrobić. Przepisy dotyczące toalet na tle trzeciej płci (divers) są obecnie również przedmiotem grupy projektowej w Instytucie Federalnym. Jednak wyniki lub zalecenia nie zostały jeszcze sfinalizowane.

Ile toalet musi być w firmie?

Liczba określająca, ilu pracowników musi mieć więcej niż jedną toaletę damską i jedną męską, zależy od liczby mężczyzn i kobiet w firmie oraz częstotliwości korzystania z WC. Rozporządzenie w sprawie miejsca pracy stanowi, że należy zapewnić wystarczającą liczbę muszli klozetowych i urządzeń do mycia rąk. Przepis techniczny konkretyzuje to za pomocą tabeli. Określa ona, że jedna toaleta jest wystarczająca dla maksymalnie 10 pracowników przy niskim poziomie jednoczesnego korzystania. W przypadku wysokiego poziomu jednoczesnego użytkowania należy zapewnić do trzech toalet lub dodatkowe pisuary. Dla maksymalnie 25 pracowników wymagane jest od dwóch do czterech toalet, a dla maksymalnie 50 pracowników od trzech do sześciu. Za niski poziom jednoczesnego użytkowania uznaje się sytuację, w której pracownicy mogą korzystać z toalet w dowolnym momencie, a za wysoki poziom jednoczesnego użytkowania sytuację, w której pracownicy mogą korzystać z toalet tylko podczas przerw. „Istnieje pole manewru dla form mieszanych pomiędzy niskimi i wysokimi kategoriami jednoczesnego użytkowania” – stwierdza zasada techniczna.

Toalety na placu budowy. Co obowiązuje?

„W przypadku prac na zewnątrz na terenie zakładu pracy i na placach budowy z niewielką liczbą pracowników wystarczające są mobilne, niepodłączone kabiny toaletowe w pobliżu miejsc pracy” – stwierdza BAuA. Oznacza to, że zamykane toalety, takie jak Toi-Toi, również spełniają wymagania. Działania poza miejscami pracy, np. w siedzibach klientów i w ich strefach prywatnych, nie wchodzą w zakres rozporządzenia w sprawie miejsc pracy. W tym przypadku nie ma szczególnych wymogów dotyczących zapewnienia toalet. Jednakże, zgodnie z BAuA, obowiązek dbałości pracodawcy zapisany w ustawie o bezpieczeństwie i higienie pracy ma zastosowanie również wówczas, co oznacza, że musi on znaleźć odpowiednie rozwiązania dla pracowników.

Jakie obowiązki mają firmy w zakresie przebieralni i pryszniców?

Przepisy dotyczące umywalni, przebieralni i pryszniców są podobne do tych dotyczących toalet. Również w tym przypadku liczba pracowników (9) ma zastosowanie, jeśli chodzi o obowiązek zapewnienia oddzielnych pomieszczeń dla każdej płci. Obowiązek ten można jednak spełnić również poprzez zorganizowanie korzystania z przebieralni i pryszniców w określonych ramach czasowych. Szatnie i prysznice muszą być również zamykane na klucz. Według BAuA wymagany jest bezpośredni dostęp między umywalniami i przebieralniami. Oznacza to, że pracownicy nie muszą przechodzić z umywalni/pryszniców i przebieralni do szatni, gdy nie są w pełni ubrani lub mają na sobie tylko szlafrok lub ręcznik. Pracodawca musi dopilnować, aby taka sytuacja nie miała miejsca. W firmach zatrudniających do pięciorga pracowników, jak opisano powyżej, połączenie toalety, umywalni i przebieralni może być używane oddzielnie przez pracowników płci męskiej i żeńskiej.

Kiedy w firmie muszą znajdować się toalety i prysznice?

To, czy pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia przebieralni i pryszniców, zależy od stopnia zabrudzenia występującego podczas pracy oraz od tego, czy istnieje obowiązek noszenia określonej odzieży roboczej, która pozostaje w firmie i nie może być zabierana do domu. Zgodnie z BAuA pracodawcy muszą zapewnić umywalnie niezależnie od liczby pracowników, jeśli wymaga tego rodzaj działalności lub względy zdrowotne. Przepis techniczny ASR A4.1 przewiduje trzy kategorie:

• kategoria A dla czynności umiarkowanie brudzących,
• kategoria B dla czynności bardzo brudzących,
• kategoria C dla czynności bardzo brudzących, jeśli istnieją powody zdrowotne, dla czynności z substancjami wydzielającymi silne zapachy, podczas noszenia środków ochrony indywidualnej zakrywających duże powierzchnie ciała, dla czynności wykonywanych w szczególnych warunkach klimatycznych (ciepło, zimno) lub w mokrych warunkach oraz dla ciężkiej pracy fizycznej.

BAuA podaje przykłady różnych czynności i stopni zanieczyszczenia w szczegółowym katalogu pytań i odpowiedzi na ten temat. Na przykład praca w firmie zajmującej się inżynierią mechaniczną należy do kategorii A, podczas gdy praca obejmująca obchodzenie się z substancjami niebezpiecznymi należy do kategorii C, podobnie jak praca wytwarzająca dużo pyłu, taka jak piłowanie ręczne. Zasadniczo jednak pracodawcy muszą również sformułować indywidualne oceny ryzyka i wdrożyć odpowiednie środki bezpieczeństwa i higieny pracy. Jeśli ocena wskazuje, że oddzielne myjnie i prysznice nie są wymagane, w pobliżu stanowisk pracy i szatni należy jednak zapewnić myjnie z bieżącą wodą i zamkniętym systemem odprowadzania wody. Umywalnie te muszą być wyposażone w środki do czyszczenia, takie jak mydło, oraz do suszenia rąk, takie jak ręczniki jednorazowe lub podajniki ręczników tekstylnych.

Czy istnieją specjalne przepisy dotyczące szatni/przebieralni?

Szatnie muszą być zapewnione, jeśli pracownicy muszą nosić specjalną odzież roboczą do swojej pracy i nierozsądne jest oczekiwanie, że przebiorą się w innym pomieszczeniu, co stanowią obowiązujące przepisy. Według BAuA jest tak zawsze, gdy odzież robocza musi być noszona ze względów operacyjnych. Noszenie ze względów operacyjnych oznacza, że jest to konieczne ze względów zdrowotnych, charakteru pracy lub instrukcji pracodawcy, np. w celu jednolitej prezentacji firmy.