Jeśli chodzi o to, jak długo pracownicy mogą pracować, ustawodawca nie pozostawił niczego przypadkowi. W przypadku osób dorosłych odpowiednie przepisy można znaleźć w ustawie o czasie pracy (niem. Arbeitszeitgesetz). Aby jednak zrozumieć jej zapisy, należy się najpierw zapoznać z używanymi tam terminami technicznymi. 

Czas pracy a przerwy – wyjaśnienie terminów

• Czas pracy (niem. Arbeitszeit) definiuje się jako czas od rozpoczęcia do zakończenia pracy, z wyłączeniem przerw na odpoczynek.
• Przerwy na odpoczynek (niem. Ruhepause) to krótkie przerwy, które odbywają się w godzinach pracy i nie są wliczane do czasu pracy – takie jak przerwa śniadaniowa lub obiadowa.
• Przerwa zakładowa (niem. Betriebspause). Należy ją odróżnić od przerwy na odpoczynek. Przepisy definiują ją jako „wymuszoną przerwę” np. z powodu awarii zasilania w firmie. Takie przerwy są częścią czasu pracy i pracodawca musi wypłacić za nie wynagrodzenie.
• Okresy odpoczynku (niem. Ruhezeiten) również należy odróżnić od przerw. Odnoszą się one do fazy między zakończeniem pracy a ponownym rozpoczęciem pracy następnego dnia i – na przykład – zapewniają pracownikowi wystarczającą ilość snu, aby mógł następnego dnia sprawnie pracować.

Czas pracy i przerwy dla dorosłych

Ustawa o czasie pracy określa następujące wymagania dla osób dorosłych: Średni czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dzień roboczy. Zasadniczo nie można pracować dłużej niż 48 godzin tygodniowo. Okres odpoczynku między zmianami musi wynosić co najmniej 11 godzin. Natomiast praca w niedziele i święta jest dozwolona tylko w wyjątkowych przypadkach.

Przerwy

Jeśli chodzi o przerwy w pracy, przepisy stanowią, że pracownicy mogą jednorazowo pracować maksymalnie 6 godzin, po czym muszą zrobić przerwę. Jeśli pracownik pracuje dłużej niż 6 godzin dziennie i maksymalnie do 9 godzin, ma prawo do co najmniej 30-minutowej przerwy. Każdy, kto pracuje dłużej niż – godzin dziennie, ma prawo do przerwy trwającej co najmniej 45 minut. Pracownicy mogą korzystać z przerw za jednym razem lub podzielić je, ale pojedyncza przerwa nie może być krótsza niż 15 minut.

Godziny pracy i przerwy dla małoletnich i młodzieży

Małoletni i młodzież nie powinni i nie mogą pracować tak dużo jak dorośli, ponieważ ich rozwój umysłowy i fizyczny nie jest jeszcze zakończony. Aby w jak największym stopniu uniknąć przepracowania młodych ludzi, rozróżnia się dwie grupy.

• Dzieci: Do 15. roku życia prawo klasyfikuje młodocianych jako dzieci i umieszcza ich pod szczególnie ścisłą ochroną. Mogą oni pracować maksymalnie 2 godziny dziennie, a godziny pracy muszą przypadać między 8.00 a 18.00. Praca w przemyśle wytwórczym, handlu i innych branżach usługowych jest zasadniczo wykluczona.
• Młodzież: Między 15. a 18. rokiem życia młodzi ludzie są uznawani za młodocianych w świetle prawa i podlegają przepisom ustawy o ochronie pracy młodzieży (JArbSchG). 

Młodzież może zasadniczo pracować tylko 5 dni w tygodniu i maksymalnie 8 godzin dziennie. W wyjątkowych przypadkach maksymalny dzienny czas pracy może zostać wydłużony do 8,5 godziny. Jednakże maksymalny tygodniowy czas pracy wynoszący 40 godzin musi być przestrzegany we wszystkich przypadkach. Ponadto młodzież w wieku do 18 lat nie może zgłaszać się do pracy przed godziną 6.00 rano. Zmiany muszą się zazwyczaj kończyć najpóźniej o godzinie 20.00.

Wyjątki

Młodzi ludzie w wieku 16 lat i starsi mogą:

• być zatrudniani w placówkach gastronomicznych i w branży wesołego miasteczka do godziny 22.00,
• pracować w systemie wielozmianowym maksymalnie do godziny 23.00,
• być zatrudnieni w rolnictwie od 5.00 rano lub do 21.00 wieczorem,
• pracować w piekarniach i cukierniach od godziny 5.00 rano; po ukończeniu 17. roku życia młodzi ludzie mogą być zatrudniani w piekarniach i cukierniach od godziny 4.00.

Wyjątki te podlegają jednak również zasadzie, że między zakończeniem pracy a jej rozpoczęciem musi upłynąć co najmniej 12 godzin odpoczynku.

Przerwy dla pracującej młodzieży

Młodzi ludzie, którzy pracują dłużej niż 4,5 godziny dziennie, mają prawo do 30-minutowej przerwy. Jeśli pracują dłużej niż 6 godzin dziennie, obowiązkowa przerwa wydłuża się do co najmniej 60 minut. Przerwy mogą być dzielone, ale poszczególne części nie mogą być krótsze niż 15 minut. Pierwsza przerwa musi nastąpić najpóźniej po 4,5 godziny pracy, ale nie wcześniej niż przed końcem pierwszej godziny pracy. Ostatnia przerwa musi nastąpić co najmniej godzinę przed końcem dnia pracy.

Pracodawcy i pracownicy muszą przestrzegać godzin pracy i przerw

Prawnie określone przerwy muszą być ustalone od samego początku. Nie oznacza to, że pracodawca musi ustalić konkretną godzinę. Pracodawca może również określić czas, w którym pracownicy mogą skorzystać z przerwy – zgodnie z normami prawnymi – w zależności od potrzeb.

Zgodność z normami oznacza dla pracownika:

• że musi on korzystać z przerw trwających co najmniej 15 minut, prawo nie uznaje pięciominutowej przerwy na papierosa,
• nie ma możliwości rezygnacji z przerw w celu wcześniejszego zakończenia pracy.

Zasady dotyczące uczniów szkół zawodowych

Od 1 stycznia 2020 r. obowiązują nowe przepisy ustawy o szkoleniu zawodowym. Oznacza to, że firmy prowadzące szkolenia muszą zwolnić swoich stażystów z pracy, aby mogli uczęszczać do szkoły zawodowej. To, czy są pełnoletni czy niepełnoletni, nie ma obecnie znaczenia. Jednak ustawa o ochronie pracy młodzieży nadal ma zastosowanie do stażystów w wieku poniżej 18 lat. Należy również zauważyć, że czas lekcji nie jest czasem pracy. Jest on jednak wliczany do tygodniowego czasu pracy małoletnich zgodnie z Ustawą o ochronie pracy młodzieży, chyba że istnieje odmienny układ zbiorowy.

Ogólnie rzecz biorąc, firmy szkoleniowe muszą przestrzegać następujących ograniczeń w odniesieniu do uczęszczania niepełnoletnich praktykantów do szkoły zawodowej:

• Brak porannych zmian: Jeśli zajęcia w szkole zawodowej rozpoczynają się o godzinie 9.00 lub wcześniej, osoby niepełnoletnie nie mogą być zatrudniane przez firmę wcześniej.
• Specjalne zasady dotyczące długich dni szkolnych: Istnieje zakaz zatrudnienia, jeśli dzień szkolny obejmuje 6 lub więcej lekcji trwających co najmniej 45 minut każda. Ma to jednak zastosowanie tylko raz w tygodniu. Oznacza to, że jeśli praktykant uczęszcza do szkoły zawodowej przez łącznie 12 godzin w dwa dni w tygodniu, a lekcje są rozłożone równomiernie na dwa dni szkolne, pracodawca może wymagać od praktykanta powrotu do pracy w jeden z dwóch dni szkolnych. O tym, który to będzie dzień, decyduje szef.
• Zakaz zatrudnienia podczas nauczania blokowego: W tygodniach szkoły zawodowej, w których zaplanowano nauczanie blokowe w wymiarze co najmniej 25 godzin przez co najmniej 5 dni, nie można zatrudniać nieletnich praktykantów. Dozwolone są jednak dodatkowe szkolenia firmowe w wymiarze do 2 godzin tygodniowo.