Wymiar urlopu w Niemczech

Wyliczenie to oparto na sześciodniowym tygodniu pracy, przy czym sobota jest dniem roboczym i w związku z tym daje to „wymiar urlopu” wynoszący 4 tygodnie. W przypadku regularnej pracy wynoszącej mniej niż 6 dni roboczych urlop jest udzielany w dniach roboczych, przy czym wymiar urlopu (4 tygodnie) pozostaje taki sam. Przy regularnym pięciodniowym tygodniu pracy urlop wypoczynkowy wynosi zatem co najmniej 20 dni (metoda obliczeniowa: 24 : 6 × 5). Ważne: Długość urlopu jest zazwyczaj obliczana na podstawie dni, a nie przepracowanych godzin. Odnosi się ona także do roku kalendarzowego. 

Przykłady 

Pracownik zatrudniony w niepełnym wymiarze godzin pracuje 4 godziny dziennie przez 5 dni w tygodniu. Może on się również ubiegać o ustawowe minimalne prawo do urlopu w wymiarze 20 dni. Za każdy dzień urlopu wypłacane są jednak tylko 4 godziny. Jeśli zatrudnienie jest nieregularne i nie ma powtarzającego się schematu pracy, obliczenia muszą się opierać na zobowiązaniu do pracy w danym roku kalendarzowym. Podstawą do tego jest obowiązek pracy wynoszący 260 dni w pięciodniowym tygodniu pracy (52 tygodnie w roku × 5 dni w tygodniu) i 312 dni roboczych w sześciodniowym tygodniu pracy. Przykładowo: Pełnoetatowi pracownicy danej firmy otrzymują 30 dni urlopu przy pięciodniowym tygodniu pracy. Pracownik zatrudniony do pomocy pracuje na wezwanie i był on zatrudniony przez 156 dni w 2023 r. Przysługuje mu zatem 18 dni urlopu (Wymiar urlopu: 30 dni : 260 × 156 = 18).

Wynika to z faktu, iż jest to minimalne uprawnienie, do którego mają prawo dorośli pracownicy i osoby zatrudnione w celu szkolenia zawodowego. Oznacza to, że pracodawca nie może przyznać mniej wolnego, niż wynosi minimalny wymiar urlopu – nawet w przypadku pracowników zatrudnionych w niewielkim wymiarze godzin (niem. Minijob), pracowników tymczasowych i sezonowych. Możliwe jest jednak zwiększenie liczby dni urlopu, jeśli układ zbiorowy lub umowa o pracę tak stanowią. Co ważne: Jeśli przy przeliczaniu dni urlopowych na zwykłe tygodniowe dni robocze występują ułamki dni, nie są one zaokrąglane. Na przykład jeśli można ubiegać się o 25 dni roboczych w sześciodniowym tygodniu pracy, daje to 20,83 dnia roboczego urlopu w pięciodniowym tygodniu pracy (25 : 6 × 5 =), tj. 20 dni roboczych i 83% dnia.

Młodzież i osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności

Każda osoba poniżej 18. roku życia otrzymuje więcej urlopu na mocy ustawy o ochronie zatrudnienia młodzieży – do 5 tygodni rocznie. Decydujący jest wiek na początku roku kalendarzowego, tj. 1 stycznia. Każda osoba poniżej 16. roku życia w dniu 1 stycznia ma prawo do 30 dni roboczych w przypadku sześciodniowego tygodnia pracy i 25 dni roboczych w przypadku pięciodniowego tygodnia pracy. Pracownicy ze znacznym stopniem niepełnosprawności otrzymują dodatkowy tydzień urlopu rocznie. Jeśli poważna niepełnosprawność występuje przez cały rok kalendarzowy, osoby z poważną niepełnosprawnością otrzymują dodatkowe 5 dni roboczych urlopu za pięciodniowy tydzień pracy.

Pełny i częściowy urlop w roku rozpoczęcia i zakończenia pracy

Pracownicy mają prawo do pełnego urlopu, jeśli ich stosunek pracy trwa dłużej niż 6 miesięcy (tzw. okres oczekiwania). Na przykład pracownicy, którzy 1 stycznia byli już zatrudnieni przez 6 miesięcy, mogą się ubiegać o pełny wymiar urlopu rocznego w 2024 r. Uprawnienia do urlopu częściowego mogą powstać już wcześniej. Pracownicy mają prawo do 1/12 ustawowego urlopu wypoczynkowego za każdy pełny miesiąc zatrudnienia za okresy w roku kalendarzowym;

• za które nie nabyli pełnego prawa do urlopu z powodu niespełnienia okresu oczekiwania, tj. 6 miesięcy zatrudnienia w danym roku kalendarzowym („rok wstępny”);
• jeśli zakończą stosunek pracy przed zakończeniem okresu oczekiwania, tj. w ciągu pierwszych 6 miesięcy;
• jeśli odeszli z pracy po 6 miesiącach zatrudnienia w pierwszej połowie roku kalendarzowego, tj. do 30 czerwca włącznie.

Ułamki dni urlopu w roku rozpoczęcia lub zakończenia pracy wynoszące co najmniej pół dnia (≥ 0,5 dnia) należy zaokrąglić w górę do pełnych dni. Jednakże ułamki wynoszące mniej niż 0,5 dnia nie mogą być zaokrąglane w dół. Na przykład w przypadku ułamka 0,4 40% dnia musi zostać przyznane na płatny urlop. 

Więcej urlopu – co wtedy obowiązuje?

Ustawowe minimalne uprawnienia urlopowe zgodnie z wyżej wymienionymi przepisami należy odróżnić od uprawnień urlopowych opartych na innych podstawach prawnych (np. zbiorowych układach lub umowach). W niektórych sektorach, takich jak branża budowlana, urlop jest przetwarzany za pośrednictwem zbiorowych funduszy urlopowych. W takich przypadkach jest on obliczany zgodnie z przepisami zdefiniowanymi przez zbiorowy układ pracy. Jeśli nie uzgodniono nic innego w odniesieniu do urlopu, który wykracza poza ustawowy urlop (przykład: 20 dni za pięciodniowy tydzień pracy) na mocy układu zbiorowego lub umowy (przykład: dodatkowe 10 dni) (przykład: „Pracownik otrzymuje 30 dni roboczych urlopu” – bez żadnej dodatkowej klauzuli), ten dodatkowy urlop jest traktowany w taki sam sposób jak urlop ustawowy.

Urlop wykraczający poza urlop ustawowy (i ewentualny urlop uzgodniony zbiorowo) może jednak podlegać innym warunkom niż te określone dla ustawowego urlopu minimalnego (lub urlopu uzgodnionego zbiorowo) za pomocą odpowiednich klauzul umownych. Jeśli nie ma zastosowania układ zbiorowy, można np. uzgodnić, że pracownik otrzymuje tyle dwunastych urlopu rocznego w momencie dołączenia lub odejścia z firmy, ile był zatrudniony przez pełne miesiące w danym roku. Nie może to jednak spaść poniżej ustawowego minimum urlopowego. Pracownik posiadający 30 dni urlopu rocznego, który opuszcza firmę 1 lipca danego roku po ponad sześciu miesiącach pracy z powodu rozwiązania umowy bez wypowiedzenia, nie otrzyma zatem 30 dni urlopu. Proporcjonalny urlop wynoszący (30 dni × 6 : 12 =) 15 dni musi zostać uzupełniony do ustawowego minimalnego urlopu wynoszącego 20 dni.