Na początek należy zweryfikować, które z państw jest miejscem zamieszkania danego pracownika, a w którym wykonuje on swoją pracę, bo jedynie drugiemu z nich przysługiwać będzie prawo do opodatkowania wynagrodzenia. Poza tym pracownik będzie uznany za zamieszkującego na terenie Niemiec, jeśli podlega on tam nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Obowiązek ten wynika ze stałego zamieszkiwania na terenie Republiki Federalnej Niemiec lub przebywania tam przez okres dłuższy niż 6 miesięcy (tzw. zwykły pobyt). Natomiast w przypadku stałego zamieszkiwania lub posiadania miejsca zwykłego pobytu wyłącznie na terenie Szwajcarii pracownik będzie uznany za mieszkającego w Szwajcarii.

Miejsce zamieszkania lub pobytu w obu państwach

Znacznie trudniejsze do rozstrzygnięcia są przypadki, w których pracownik ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu w obu państwach i z tego powodu w obu krajach podlega on nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. W takiej sytuacji kwestia miejsca zamieszkania jest regulowana w ten sposób, iż w drodze wzajemnego porozumienia zawsze tylko jeden z krajów uznawany będzie za państwo zamieszkania.

Zwykle obowiązuje podstawowa zasada, zgodnie z którą miejscem zamieszkania pracownika jest państwo, z którym ma on ściślejsze powiązania osobiste i gospodarcze, a więc w którym znajduje się „ośrodek jego interesów życiowych”. Jeśli kwestia ta nie jest jednoznaczna, uznaje się, że miejscem zamieszkania danej osoby jest kraj, w którym zwykle ona przebywa. W dalszej kolejności brane jest pod uwagę obywatelstwo. Jeżeli jednak pracownik jest obywatelem obu państw (lub żadnego z nich), kwestię rezydencji podatkowej rozstrzygają ostatecznie właściwe organy obu krajów na zasadzie porozumienia.

Prawo do opodatkowania w państwie zamieszkania

Zgodnie z podstawową zasadą wynagrodzenie może być opodatkowane wyłącznie w państwie zamieszkania pracownika, chyba że wykonuje on pracę w innym kraju. Wtedy opodatkowania może dokonać również państwo będące miejscem wykonywania pracy. Przyjmuje się, że praca jest wykonywana w danym państwie, jeśli wiąże się to z fizyczną obecnością pracownika na jego terenie. Prawo do opodatkowania przez państwo będące miejscem wykonywania pracy podlega ograniczeniom. Wynagrodzenie uzyskiwane w związku z pracą wykonywaną w innym państwie może być opodatkowane wyłącznie przez państwo zamieszkania, jeśli spełnione są łącznie poniższe warunki:

1. Pracownik przebywa na terenie państwa, w którym wykonuje pracę, nie dłużej niż 183 dni w danym roku kalendarzowym.

2. Wynagrodzenie wypłacane jest przez pracodawcę lub w imieniu pracodawcy, który nie ma siedziby w państwie będącym miejscem wykonywania pracy.

3. Wynagrodzenie nie jest ponoszone przez zakład lub stałą placówkę, które pracodawca posiada w państwie będącym miejscem wykonywania pracy.

Powyższe zasady stają się o wiele bardziej zrozumiałe, jeśli sformułuje się je w sposób „pozytywny”. Państwo będące miejscem wykonywania pracy ma prawo do opodatkowania wynagrodzenia zawsze wtedy, gdy:

1. Pracownik przebywa na jego terenie dłużej niż 183 dni w danym roku kalendarzowym lub

2. Pracodawca ponoszący koszty wynagrodzenia pracownika ma siedzibę na jego terenie lub

3. Wynagrodzenie ponoszone jest przez zakład lub stałą placówkę prowadzoną przez pracodawcę na terenie tego państwa.

Jeśli praca jest wykonywana w kraju trzecim, może on dokonać opodatkowania zgodnie z par. 15 Modelowej konwencji OECD. Wykonywanie pracy w państwie zamieszkania powoduje opodatkowanie wyłącznie przez to państwo. Mimo to może dojść do sytuacji spornych, jeśli oba państwa mają prawo do opodatkowania tych samych składników wynagrodzenia – państwo zamieszkania – zgodnie z zasadą opodatkowania całości uzyskiwanych dochodów, natomiast państwo wykonywania pracy – w związku z działalnością zawodową wykonywaną na jego terytorium. Zarówno Niemcy, jak i Szwajcaria, będąc w danej sytuacji państwami zamieszkania, zasadniczo rozwiązują ten problem poprzez zwolnienie z opodatkowania dochodu osiągniętego za granicą i zastosowanie tzw. metody wyłączenia z progresją.

Wyłączenie z progresją rozwiązaniem dla obu państw

Metoda wyłączenia z progresją zakłada, że stawka podatkowa ustalana jest przy uwzględnieniu przychodów osiągniętych za granicą i zwolnionych z opodatkowania w kraju zamieszkania. Skutkuje to jednak wyższą stawką podatkową w obu państwach. Tylko wtedy, gdy Szwajcaria całkowicie rezygnuje z prawa do opodatkowania, Niemcy mogą opodatkować osiągnięte tam przychody na równi z krajowymi. W międzyczasie zostało to zresztą uznane za zgodne z konstytucją. Kraj będący miejscem wykonywania pracy zawsze dokonuje niepomniejszonego opodatkowania, jeśli tylko przysługuje mu do tego prawo.