Już na początku grudnia wiele osób cieszy się na nadchodzące wolne dni, spędzane w gronie najbliższych. Choć w większości firm nie pracuje się w Boże Narodzenie, istnieją branże, w których dni świąteczne nie są automatycznie wolne od pracy. Co prawda dni ustawowo wolne objęte są zakazem wykonywania pracy, jednak i tutaj obowiązują pewne wyjątki. Czy w takim razie osobom pracującym w tym okresie przysługuje dodatek do wynagrodzenia? W związku z 24 grudnia nasuwają się jeszcze innego rodzaju pytania. Czy Wigilia to pełny dzień roboczy, jego połowa czy może dzień wolny? I czy wobec tego trzeba brać urlop na cały ten dzień, czy tylko na jego połowę? Czy takie same zasady dotyczą też sylwestra? Które dni są ustawowo wolne od pracy?

Boże Narodzenie w Niemczech – które dni są ustawowo wolne od pracy?

Istnieją grupy pracowników, których w ogóle nie obejmują powyższe kwestie. Ich pracodawca w okresie świąteczno-noworocznym zarządza bowiem przerwę urlopową i całkowicie zamyka wtedy zakład. Czy jednak w ogóle ma on prawo do narzucania swojemu personelowi terminu wykorzystania urlopu? Jak widać, praca w okresie świąt Bożego Narodzenia niesie za sobą wiele pytań i wątpliwości natury prawnej. Poniżej odpowiedzi na najważniejsze z nich.

Dniami ustawowo wolnymi od pracy są pierwszy i drugi dzień Bożego Narodzenia, jak również 1 stycznia. Z kolei 24 oraz 31 grudnia są normalnymi dniami roboczymi. Aby mieć wówczas wolne, należałoby więc skorzystać z urlopu wypoczynkowego. W kalendarzu znaleźć można 9 dni świątecznych, które są ustawowo wolne od pracy na terenie całych Niemiec. Należą do nich: Nowy Rok, Wielki Piątek, Poniedziałek Wielkanocny, Wniebowstąpienie Pańskie, Poniedziałek Zielonoświątkowy, 1 Maja, Dzień Jedności Niemiec, pierwszy i drugi dzień Bożego Narodzenia. Wszelkie pozostałe święta, będące dniami wolnymi od pracy, są zróżnicowane w poszczególnych landach.

Wigilia i sylwester – cały dzień urlopu czy może tylko połowa?

Z perspektywy prawnej zarówno 24 grudnia, jak i 31 grudnia nie są dniami świątecznymi, lecz zwykłymi dniami roboczymi. W związku z tym trzeba wypisać wniosek o cały dzień urlopu, by w spokoju oczekiwać w domu na prezenty świąteczne i/lub na nadejście nowego roku. Tak wygląda teoria. W praktyce istnieje wiele wyjątków od tej zasady, o czym poniżej. W niektórych firmach wystarczy wziąć tylko pół dnia urlopu, aby cieszyć się wolnym w Wigilię i sylwestra. Jeszcze inni pracodawcy idą o krok dalej, ustanawiając 24/31 grudnia dniami wolnymi od pracy bez konieczności wypisywania wniosku urlopowego. Tego typu ustalenia są jednak w pełni dobrowolne, a pracodawców nie obligują do nich żadne zapisy ustawowe. Szczegółowe uregulowania dotyczące urlopów wypoczynkowych w danym przedsiębiorstwie zawarte są w zbiorowym układzie pracy bądź w umowie o pracę. Jeśli w danej firmie funkcjonuje rada zakładowa, uregulowania dotyczące pracy w okresie bożonarodzeniowym mogą znajdować się również w porozumieniu zakładowym. Zarówno 24, jak i 31 grudnia wszystkich pracowników obowiązują te same reguły gry. Oznacza to, że jeśli w Wigilię szef puszcza swoją załogę do domu już po 4 godzinach, osobom mającym tego dnia wolne odlicza się jedynie pół dnia urlopu wypoczynkowego.

Wolny dzień dzięki zwyczajowi zakładowemu

Swoistą pułapkę prawną dla pracodawców stanowi tzw. zwyczaj zakładowy. Może on mieć zastosowanie, jeśli przez trzy kolejne lata firma dawała pracownikom wolne w Wigilię lub sylwestra – niezależnie od tego, czy chodziło o cały dzień czy tylko jego połowę. W takiej sytuacji pracownicy mogą udać się do sądu pracy i na podstawie obowiązującego zwyczaju zakładowego wywalczyć sobie prawo do wolnego 24 lub 31 grudnia. Z kolei pracodawcy mogą chronić się przed tego typu sytuacjami za pomocą odpowiedniego komunikatu, przesyłanego personelowi drogą mailową lub wywieszanego na firmowej tablicy ogłoszeń. Powinna być w nim zawarta informacja, że udzielenie dnia wolnego to wyraz dobrej woli pracodawcy oraz jednorazowa sytuacja, odnosząca się jedynie do bieżącego roku i niemogącą być podstawą do roszczenia sobie wolnego w przyszłości.

Wigilia jako tzw. cichy dzień (niem. stiller Tag)

W okresie świątecznym dla rzemieślników może być ważne jeszcze jedno uregulowanie. W niektórych landach Wigilia jest uznawana za tzw. cichy dzień. W związku z tym po południu i wieczorem 24 grudnia niedopuszczalne jest nadmierne natężenie hałasu. Może to oznaczać, że w przypadku czynności budowlanych powodujących duży hałas pracę w Wigilię trzeba będzie zakończyć najpóźniej po południu. Dzięki temu pracujący na budowie rzemieślnicy otrzymają niejako pół dnia wolnego.

Kto musi pracować w święta w Niemczech?

Zasadniczo zabronione jest wykonywanie pracy w dniach ustawowo wolnych. Zakaz ten obowiązuje przez cały dzień, a więc przez całe 24 godziny od momentu rozpoczęcia danej doby. Za dni ustawowo wolne od pracy personelowi przysługuje normalne wynagrodzenie bez konieczności „odrabiania” ich w późniejszym terminie. Paragraf 10 niemieckiej ustawy o prawie pracy przewiduje jednak wyjątki od powyższej reguły. Dotyczą one na przykład pracowników ośrodków opieki, restauracji czy kin, którzy muszą pracować w dni ustawowo wolne od pracy, również więc w Boże Narodzenie, lub wziąć urlop w tym okresie. Ustawa przewiduje łącznie 16 wyjątków, obejmujących między innymi policjantów, lekarzy czy kelnerów.

Czy za pracę w Boże Narodzenie przysługuje w Niemczech dodatek do wynagrodzenia?

Wypłacanie dodatku za pracę w Boże Narodzenie leży w gestii danego pracodawcy. Z czysto ustawowej perspektywy pracownikom nie przysługuje prawo do dodatku za pracę w święta Bożego Narodzenia. Obowiązują tutaj analogiczne reguły jak w przypadku wszystkich innych świąt państwowych. Jeśli pracownik musi przyjść do pracy 26 grudnia, ma on jedynie prawo do otrzymania dnia wolnego w innym terminie, tak samo jak w przypadku pracy w niedzielę. Inne zasady dotyczą jednak pracy w porze nocnej, za którą obligatoryjnie przysługuje dodatek.

Choć nie obligują do tego żadne zapisy ustawowe, wiele firm wypłaca pracownikom dodatek za pracę w Boże Narodzenie. Należy jednak zwrócić uwagę, że zwykle obejmuje on tylko dni będące ustawowo wolne od pracy. Osoby wykonujące pracę 24 lub 31 grudnia z reguły nie otrzymają więc żadnych dodatków. Wypłacanie dodatków przez firmę jest uregulowane w zbiorowym układzie pracy, umowie o pracę bądź w porozumieniu zakładowym. Jeśli dodatek do wynagrodzenia przewyższa 50 euro za godzinę, musi zostać opodatkowany. Wszelkie niższe kwoty są zwolnione z podatku, co odpowiada około 125% płacy zasadniczej. Z kolei dodatki do wynagrodzenia za pracę w dniach 25–26 grudnia są zwolnione z podatku nawet aż do wysokości 150% płacy zasadniczej.

Czy przysługuje mi dzień wolny za święto przypadające w weekend?

Jeśli Boże Narodzenie wypada w weekend i w związku z tym dodatkowe wolne przepada, niemieccy pracownicy mają zwyczajnie pecha. Inaczej wygląda to w innych krajach europejskich. Przykładowo Brytyjczycy czy Belgowie mają prawo do odbioru dnia wolnego za święto przypadające w niedzielę. Mimo to Niemcy wypadają całkiem nieźle na tle sąsiadów, ponieważ w prawie żadnym innym kraju nie ma aż tylu dni ustawowo wolnych od pracy.

Czy koniecznie muszę brać wolne w trakcie wyznaczonej przerwy urlopowej?

Zasadniczo pracodawca nie może narzucić terminu wykorzystania urlopu wypoczynkowego. Ma jednak prawo do wyznaczenia przerwy urlopowej w okresie świąteczno-noworocznym, która obejmuje wszystkich pracowników lub np. tylko określone działy firmy. Jedynie rada zakładowa może pokrzyżować plany szefostwa, nie wyrażając zgody na przerwę urlopową w danym terminie. Pracodawca musi też pamiętać, że czas trwania przerwy urlopowej nie może przekraczać 3/5 rocznego wymiaru urlopu wypoczynkowego pracownika. Odstępstwo od tej reguły może mieć miejsce tylko w wyjątkowych przypadkach. Jeśli wszystko zostało ustalone zgodnie z prawem, pracownicy zobligowani są do pójścia na urlop w trakcie wyznaczonej przerwy. Indywidualne życzenia urlopowe muszą wówczas zejść na drugi plan.