Spośród ponad 100 tys. zgłaszanych wypadków przy pracy rejestrowanych rocznie przez niemieckie Stowarzyszenie Branży Budowlanej (niem. Berufsgenossenschaft der Bauwirtschaft – BG Bau) ponad 6 tys. to urazy głowy.

Przy tym tylko wypadki, w wyniku których pracownicy są nieobecni w pracy przez ponad trzy dni, są uznawane za podlegające zgłoszeniu. W niektórych przypadkach kask ochronny mógł zapobiec groźniejszemu urazowi. 

Kask ochronny to podstawowa ochrona na budowie

Co gorsza, w niektórych miejscach wypadków istniał obowiązek noszenia ochrony głowy. W szczególności na placach budowy często występuje ryzyko spadania, huśtania się lub przewrócenia się przedmiotów. 

Każdy, kto spada (np. z rusztowania), prawie zawsze uderza się w głowę, i to z dużą prędkością i siłą, co pokazują nagrania upadków. Kask ochronny zmniejsza siłę uderzenia, a tym samym może uratować życie. 

Chroni również przed nieprzyjemnymi obrażeniami, jeśli pracownicy uderzą głową o twarde lub ostre przedmioty.

Kiedy kaski są obowiązkowe na placach budowy w Niemczech?

Kaski ochronne często są obowiązkowe na niemieckich placach budowy, ale nie ma ogólnych przepisów w tym zakresie. Ostatecznie w Niemczech to pracodawca decyduje, kiedy są one obowiązkowe, a kiedy nie. 

W ramach oceny ryzyka zgodnie z sekcjami 4 i 5 ustawy o bezpieczeństwie i higienie pracy pracodawca musi zidentyfikować potencjalne zagrożenia i wdrożyć odpowiednie środki ochronne. 

Pracodawca może najpierw sprawdzić, czy zidentyfikowanych zagrożeń można uniknąć za pomocą środków technicznych lub organizacyjnych. Na przykład poprzez stosowanie ruchomych podnośników i rusztowań zamiast drabin, poprzez zabezpieczenie krawędzi upadku lub poprzez utrzymywanie ciągów komunikacyjnych wolnych od przeszkód. 

Jeśli nie można uniknąć wszystkich zagrożeń poprzez podjęcie odpowiednich środków, pracodawca musi zapewnić swoim pracownikom odpowiedni sprzęt ochronny. Reguła stowarzyszenia branżowego GUV-R 193 „Stosowanie ochrony głowy” (niem. Benutzung von Kopfschutz) wskazuje, że w ocenie ryzyka pracodawca musi uwzględnić, czy istnieje niebezpieczeństwo poprzez: spadające, huśtające się, przewracające się i odpadające przedmioty oraz poprzez wpadanie na przedmioty. 

Takie zagrożenia są niemal codziennością w budownictwie i usługach z nim związanych. Na przykład w obszarze dźwigów i rusztowań lub podczas prac rozbiórkowych i remontowych. Do tego dochodzi ryzyko upadku podczas pracy na wysokości. W związku z tym pracodawca często nakazuje, że na placach budowy należy nosić kaski ochronne, które szef musi bezpłatnie zapewnić wszystkim pracownikom. Pracownicy są natomiast zobowiązani do używania środków ochrony indywidualnej zgodnie z ich przeznaczeniem.

Jaki kask ochronny na plac budowy?

Z chwilą ogłoszenia obowiązku noszenia kasku ochronnego na placu budowy w Niemczech pracodawca musi zapewnić każdemu pracownikowi odpowiednią ochronę głowy. Pracownicy natomiast muszą przestrzegać wymogu noszenia kasku. 

Ale jaki kask ochronny jest najbardziej odpowiedni lub obowiązuje przy pracach budowlanych? Istnieją dwa rodzaje kasków ochronnych, które są powszechnie stosowane. Są to kaski ochronne zgodne z normami DIN EN 397 i EN 14052, przy czym te zgodne z normą DIN EN 397 są najczęściej używane na niemieckich placach budowy. To, jaki kask ochronny musi być noszony, zależy od oceny ryzyka zgodnie z sekcjami 4 i 5 ustawy o bezpieczeństwie i higienie pracy.

Kiedy należy wymieniać kaski ochronne?

Kaski ochronne muszą być regularnie wymieniane. „Okres trwałości” ochrony głowy wykonanej z tworzyw termoplastycznych wynosi cztery lata. To, czy kask jest wykonany z takiego materiału, można rozpoznać po oznaczeniu na spodzie osłony kasku. Litery: PE, PC, ABS, HDPE lub PP, PP-GF, PC-GF oznaczają materiał termoplastyczny. Niektórzy producenci oferują również modele o okresie trwałości do siedmiu lat. Dotyczy to jednak wyłącznie nowych kasków w oryginalnym opakowaniu, a nie już używanych. Kaski ochronne wykonane z tworzywa termoutwardzalnego są oznaczone jako PF-SF i UP-GF i muszą zostać wymienione po ośmiu latach regularnego użytkowania. Data produkcji kasku ochronnego znajduje się na jego etykiecie. 

Zasadniczo kask należy wymienić natychmiast po silnym uderzeniu lub w przypadku widocznych uszkodzeń. Tak zwany test pękania może zapewnić przybliżoną ocenę stanu kasku. Polega on na lekkim naciśnięciu boków skorupy kasku dłońmi. Alternatywnie skorupę kasku można również lekko wygiąć. Jeśli słychać trzaski lub pękanie, kask nie powinien być już używany. 

Ale kto musi sprawdzać stan kasku ochronnego? Sekcja 15 ustawy o bezpieczeństwie i higienie pracy stanowi, że osoby ubezpieczone muszą regularnie sprawdzać, czy ich ochrona głowy jest w dobrym stanie. Pracownicy muszą zatem sami sprawdzać, czy nie ma pęknięć i innych uszkodzeń.

Kto musi przeszkolić pracowników?

Pracodawcy muszą przeszkolić swoich pracowników, jak rozpoznać uszkodzenie kasku, zanim zaczną go używać. Instrukcja musi również zawierać informacje na temat jego prawidłowego noszenia, dopasowywania i przechowywania. Warto skorzystać z broszury informacyjnej producenta i przekazać ją w razie potrzeby pracownikom.

Wyjątki od wymogu noszenia kasku – co mówi niemieckie prawo?

Wymóg noszenia kasku na placach budowy ma na celu zapobieganie urazom głowy. Jednak w przypadku niektórych pracowników kask ochronny powoduje bóle głowy. Powodem może być złe lub zbyt ciasne dopasowanie. Pomimo bólu głowy nie ma wyjątków od wymogu noszenia kasku przez pracowników.

Pracownicy nie mogą też uzyskać zaświadczenia zwalniającego z obowiązku noszenia kasku. Dotknięci bólem pracownicy powinni się zatem skontaktować ze swoim szefem i poprosić o bardziej ergonomiczny kask budowlany.

Najważniejszymi czynnikami są tutaj: dobre dopasowanie, możliwie najniższa masa kasku i dobra regulacja wnętrza. W przeciwieństwie do zapięcia zatrzaskowego mechanizm regulacji z zamkiem obrotowym ma tę zaletę, że wnętrze można regulować w sposób ciągły. Kask ochronny powinien być wyregulowany tak, aby opaska ściśle przylegała do głowy, ale nie uciskała. Skórzana opaska przeciwpotna umożliwia stosunkowo luźną regulację bez szkody dla ścisłego dopasowania.

BHP w Niemczech: Kto sprawdza, czy firma i pracownik stosują się do przepisów?

Stosowanie się do środków bezpieczeństwa i higieny pracy, takich jak wymóg noszenia kasków, podlega w Niemczech podwójnej kontroli. Oprócz pracowników BG Bau place budowy odwiedzają również przedstawiciele państwowych urzędów ds. bezpieczeństwa i higieny pracy. 

Inspektorzy odwiedzają firmy i place budowy bez zapowiedzi. Jeśli zauważą niestosowanie się do przepisów BHP, firmie grozi grzywna w wysokości kilku tysięcy euro.

Gdzie firmy mogą uzyskać informacje i wsparcie (finansowe) przy zakupie kasków?

BG Bau wspiera swoje firmy członkowskie szeregiem informacji. Na przykład ulotka „Przemysłowe hełmy ochronne do ochrony głowy” zawiera wskazówki dotyczące wyboru i użytkowania hełmów oraz wyjaśnia oznakowanie na hełmie. BG Bau dotuje również zakup niektórych kasków.